Hičkokov (Alfred Hitchcock) “Psiho” (Psycho) je prekretnica ne samo na filmu, već u cijeloj američkoj kulturi. On je ovim filmom uspio pored cenzora provući scene koje do tada niko nije. Norman Bejts (Norman Bates) pušta vodu u WC šolji – u to vrijeme se smatralo šokantnim gledati ili slušati zvuk WC šolje na filmu.
I nije samo čuvena scena ubistva Marion Krejn (Marion Crane) pod tušem bila problematična za cenzore – zbog golotinje, zbog krvi, zbog nasilja… Čak je problematičnija bila scena koja dolazi nakon ubistva pod tušem: scena čišćenja kupatila. Perkinsov (Anthony Perkins) najbolji trenutak na filmu – kako je samo uredan taj momak.
Krv je viđena do tada. Ubistva su sastavni dio filmskog iskustva. Ali ubistva u samoodbrani, patriotska ubistva, ubistva radi porodičnog bogatstva, ubistva nekako opravdana i učinjena normalnim, onako kako to svaka kultura na planeti čini. Ovo ubistvo, Normanovo ubistvo Merion Krejn, u 45 sekundi je, koliko scena traje, prešlo onaj put u američkoj kulturi, koji filmski kritičar Robin Vud (Robin Wood) zove “od Kožne čarape do Kožnog lica” (from Leatherstocking to Leatherface), misleći na transformaciju američkog junaka, iz junaka vestern romana Džejmsa Fenimora Kupera (James Fenimore Cooper) u anti-junaka Tobi Huperovog (Tobe Hooper) filma “Teksaški masakr motornom testerom” (The Texas Chainsaw Massacre), koji je direktno inspirisan upravo Hičkokovim filmom “Psiho”. Riječ je o pounutrenju traperskog i lovačkog pokreta “ka Zapadu” američkog kontinenta, koji u sebi otjelovljuje spiritus movens američke demokratije, od onog trenutka kada je i indijanaca i kontinenta nestalo, i to baš u Holivudu. Naime, Normanovo ubistvo nema kulturološki opravdan kontekst – ono je čin bolesti. Ono skoro pa nema ni dramsko opravdanje i više je to sam film koji žrtvuje Merion, nego taj Normanov nategnuti problem sa majkom. I što je još gore: Hičkok nam daje scenu Normanovog čišćenja mjesta zločina. Čišćenje tako potvrđuje Normanove razloge – iako on misli da čisti za majkom, a ne za sobom.
U čišćenju se gubi kajanje ili slučajnost i javlja se predumišljaj – metod. Što je još važnije, u čišćenju se javlja iskustvo: Norman je već čistio tu tuš kabinu. I to ne kao vrijedni i skromni radnik oronulog motela, koji se sjeća stare slave svog lokala, dok autoput još nije bio sagrađen i još nije odvukao sve mušterije drugdje. Ne. Norman zna kako se čisti krv sa pločica, iz kade… I, kao nastavak kadra puštanja vode u WC šolji, Norman zna kako se riješiti žrtvinog auta, puštajući da ga proguta septička jama, koju Hičkok, reda radi, naziva močvarom.
Kraj filma je kraj čistoće: kupatilo prestaje biti čisto i otkriva skrovišta svojih bakterija, kao u reklami sredstava za čišćenje. Naime, govna se vraćaju nazad. Policija izvlači žrtvu i njen auto iz močvare.
A Norman? On ne može podnijeti svoj neuspjeh. On nije taj koji je pao na testu higijene. Njegovo kupatilo je i dalje čisto. Mama je kriva. Ona je zabrljala. Kako Dejvid Tomson (David Thomson) primjećuje, ljudi su reagovali na film strahom od tuširanja – zašto nisu reagovali strahom od majki?
Što se starog Alfreda tiče, on je iz tuš-kabine izašao čist, genijalan i bogat. Uspio je ubjediti cenzore da ga puste da prvi put na filmu pokaže ne samo ono što smo već nabrojali, već i prvu scenu postkoitalne depresije na filmu, te zvijezdu filma Dženet Li (Janet Leigh) u grudnjaku. Ovim filmom je kod mladih francuskih filmskih kritičara iz Filmskih svesaka (Cahiers du Cinema), Fransoa Trifoa (Francois Truffaut) i Žan-Luk Godara (Jean-Luc Godard), potvrdio svoj status vodećeg filmskog autora – termin koji će oni, i to sa Hičkokom, uvesti u filmski rječnik. Uz sve to, kao vlasnik 60 odsto filmskih prava, do tada neviđenim ugovorom u Holivudu za reditelja, postao je bogat čovjek.
Psiho lekcija: nađite zadovoljstvo u pretvaranju prljavog u čisto.
