Ovaj tekst je izraz oduševljenja činjenicom da u jednoj godini, naših dvije hiljade i nekih, imamo dva ovakva rediteljska prvenca!
“The Great McGinty”, “Badlands”, “Citizen Kane”, “Play Misty For Me”, “Easy Rider”, “Throw Momma From the Train”, “Repo Man”, “A Bout De Souffle”, “Mad Max”, “Reservoir Dogs”, “Eraserhead”, “Blue Collar”, “The Texas Chain Saw Massacre”, “The Night of the Hunter”, “The Maltese Falcon”, “400 Coup”, “Blood Simple” i naravno “The Duellists” (da, “The Duellists”, pričaćemo jednom o tome) – sve rediteljski prvenci. Po ovoj listi bi trebalo biti očito da nije dovoljno da imate prvenac da bi ste se kvalifikovali, svi ga imaju, niti da je riječ o prvom filmu nekog ko će kasnije napraviti nešto značajno. Ne, čak može biti riječ o nekome ko je režirao samo jedan film u karijeri, a na ovoj listi je takav primjer Čarls Loton (Charles Laughton).
Dakle, Robert Egers (Robert Eggers), rođen 1983. godine, čiji je prvenac “Vještica” (“The VVitch: A New-England Folktale”) i Bredi Korbet (Brady Corbet), rođen 1988. godine, čiji je prvenac “Djetinjstvo vođe” (“The Childhood of a Leader”). Oba filma su izašla 2015. godine, “The VVitch” je premijeru imao na filmskom festivalu Sundance, 27. januara, a “The Childhood of a Leader” na 72. izdanju filmskog festivala u Veneciji, 5. septembra, gdje je dobio nagradu za najbolji rediteljski debi, kao i priznanje za najboljeg reditelja. Iako su premijere imali na festivalima u 2015. godini, oba filma su ušla u distribuciju tek 2016. godine.
Egersove 33 i Kobertovih 28 godina ne moramo porediti sa Velsovih (Orson Welles) “dvadeset i pet”, to neka radi Željko Samardžić, ali i dalje je vrijedno pažnje da govorimo o rediteljima rođenim osamdesetih godina prošlog vijeka, ljudima od 32 i 27 godina u trenutku premijere svojih prvenaca. Opet, niko ne broji, to neka radi Željko, ali ako uzmemo u obzir karakter ovih filmova, jedinstvenost i ozbiljnost njihovih tema, zategnutost i vještinu njihove izvedbe, suzdržanost i upadljivu zrelost rediteljskih postupaka, godine tj. iskustvo, postaju ključni.
Pogledajmo samo njihove tekstualne izvore. Ko se još u Americi neposredno bavi puritancima, koji su do danas zavjetni trenutak američke kulture? Ko osim ljudi koji studiraju amerikanistiku, koji iščitavaju Perija Milera (Perry Miller) i Sakvana Berkoviča (Sacvan Berkovitch)? Egers je očigledno prošao kroz izvore, studirao period i shvatio njegov značaj. Da, set dekorater iz Njujorka. Kako se to desilo?
A Kobert? Dvadesetosmogodišnji glumac, koji pravi film o mračnim počecima 20. vijeka, traži arhi-psihologiju velikih vođa, a izvor mu je Sartrova (Jean-Paul Sartre) istoimena kratka priča (“L'Enfance d'un chef”), objavljena u zbirci “Zid” (“Le Mur”) 1939. godine? Kako se tek to desilo?
Vještica
Porodica puritanskih doseljenika na američki kontinent u 17. vijeku se odvaja od ostatka kolonije, u nečemu što izgleda kao akt zilotske prelesti oca porodice. Sami, na rubu američke divljine, oni postaju žrtve sumnje i zla, koje im se nameće kao stanje svijeta. Pitanje je: ko je izvor zla i ko će biti žrtva?
Vođa
Borba za nadmoć između devetogodišnjeg dječaka i njegovih roditelja, smještena je u francusku provinciju 1918. Dječakov otac je američki diplomata, koji radi uz predsjednika Vudroa Vilsona, a koji je u Francuskoj zbog Versajskog sporazuma. Preglasna i uzbudljiva muzika Skota Vokera (Scott Walker), namjerno pet procenata jača od Dolby standarda, pretvara skice iz dječakovog života, odnosa sa majkom, autoritativnim ocem i političkim dogadjajima kojima svjedoči, u alegoriju čiji ishod sa zebnjom slutimo, uvijek više nego što ga predstavljenog dobijamo.
Što se slika tiče, njihove gradnje, ako zanemarite periode u koji su smješteni, one su slične. Postepenost, atmosferičnost i suptilnost su riječi koje se nameću pri gledanju. Egers i Jarin Blaški (Jarin Blaschke), njegov direktor fotografije, čekali su svjetlo i koristili što su više mogli prirodnog svjetla. To filmu daje atmosferu izlovanosti, od koje i živi. Sa “Djetinjstvom vođe” je maltene ista stvar. Tu početak prošlog vijeka osjećamo kao nešto toliko mračno, toliko zlosutno, a opet smješteno u tako banalne elemente i jednostavno. Hanekeova “Bijela traka” (Das Weisse Band) je najpribližnije poređenje, iako je Kobert, s pravom, naveo Olmijevo (Ermanno Olmi) “Stablo za klompe” (“L'Albero degli zoccoli”) i Bresonovu (Robert Bresson) “Mušicu” (“Mouchette”), kao uzore.
Čast je biti živ u doba ovakvih filmova.
