Koliko možete saznati o istoriji i kulturi jedne zemlje ili jednog kraja, sudeći po njenim aerodromima, hotelskim sobama i auto-putevima? Možda možete saznati ponešto o ekonomskom statusu zemlje, o njenom standardu, ali o njenom identitetu ništa. Francuski antropolog Mark Ože (Marc Auge) nam govori da nedostupnost istorije i intimnijeg saznanja kulture na ovim mjestima dolazi iz činjenice da to uopšte i nisu mjesta.
Da bi se nešto kvalifikovalo kao mjesto, Ože tvrdi, ono mora sa sobom nositi trag istorije, talog specifičnosti lokalnog života i auru koja nosi neotuđiv i nepogrešiv identitet. Sa druge strane, sve što se nalazi u okviru jedne kulture, a o njoj nije u stanju ništa reći, što ne odaje trag istorije i ličnog života, nema prava zvati se mjestom.
Hotelske sobe, metroi i tržni centri mogu biti identični u Tokiju, Berlinu i Vankuveru. Jednoobraznost je pogotovo naglašena ako se radi o istom lancu hotela, tržnih centara ili kafea. Ne-mjesta nose onaj uvrnuti osjećaj nepripadnosti koji imate kad god postanete svjesni činjenice da ste postali turista i da, iako zvanično boravite u stranoj zemlji, niste imali priliku da budete dio lokalne kulture, vać samo klizite površno teritorijom zemlje u pitanju. Razlog tome je što niste uspjeli da napustite granice turističkih zona, koje su iste u svakoj državi. Tek kada napustite ova ne-mjesta, imate priliku da osjetite drugi način života.
Ože tvrdi da su ne-mjesta prostori tranzita, nestalnosti i mobilnosti i koristi ih kao primjer nadmodernosti, koja je za njega opis pravca u kojem se kreće globalna kultura.
Ali ne-mjesta su i krajnje subjektivan pojam. Ono što je nekome ne-mjesto, za nekog drugog može postati mjesto – ako počne nositi tragove njegovog prebivanja na tom prostoru. Kada god neki prostor postane tačka sabiranja neke grupe ili zajednice, koja na njemu gradi svoje odnose, tada taj prostor počinje dobijati karakter mjesta. Dokaz ovome su sposobnosti raznih subkultura (skejteri, ljubitelji parkura..) da od javnih, bezličnih, prostora sebi prave niše izražavanja. Kada god se to desi imamo primjer promjene ne-mjesta u mjesto. Luk Beson (Luc Besson) nam u filmu “Metro” daje prelijep primjer personalizacije metroa i gradi čitav film oko pretvaranja ne-mjesta u mjesto.
Ože svoju teoriju ne-mjesta iznosi u knjizi “Ne-mjesta, uvod u antropologiju nadmodernosti” (“Non-Lieux, introduction à une anthropologie de la surmodernité”), koju vam preporučujemo. I kad već pominjemo Besona i “Metro”, vidjećete da veza nije slučajna, jer je Ože napisao i knjigu pod naslovom “Etnolog u metrou” (“Un ethnologue dans le métro”).
