Uglavnom nepoznata figura u istoriji filma, Alis Gi-Blaše (Alice Guy-Blaché) bila je prva filmska rediteljka i druga osoba ikada koja je kombinovala filmsku umjetnost i fikciju, na taj način stvarajući ono što danas zovemo filmom i filmskom industrijom.
Počela je karijeru kao radnik u fotografskoj firmi čiji vlasnik je bio Leon Gomon (Leon Gaumont), čovjek koji će postati vlasnik čuvene Gaumont produkcijske kuće i pionir filmske industrije.
Prvo je radila kao sekretarica. Na prvi pogled skroman i ograničavajući posao, ali talentovana Alis je iskoristila poziciju da upozna klijente, marketinške strategije i svu moguću fotografsku tehnologiju na tržištu.
Ubrzo je prisustvovala istorijskoj demonstraciji braće Limijer (Lumiere), koja je organizovana radi nekolicine velikana fotografskog biznisa, da bi vidjeli izum koji će napraviti revoluciju u fotografskom biznisu – kinematograf.
Limijerovi su napravili filmsku kameru koja je istovremeno služila i kao projektor, pomoću kojeg su prikazivali svoj snimljeni materijal. Iako su i Tomas Edison (Thomas Edison) i Leon Gomon takođe radili na rješavanju tehničkih problema pokretnih slika, tek je izum Limijerovih zaslužio da se nazove filmskom kamerom.
Nakon što je pogledala film Limijerovih, snimak radnika kako napuštaju fabriku nakon posla, Alis je doživjela otkrovenje. Postala je ubijeđena da nova mašina nudi fotografiji neviđene pripovjedačke mogućnosti, onakve kakve je književnost milenijumima posjedovala.
Treba imati na umu da je film u početku bio više smatran cirkuskom atrakcijom nego nečim što posjeduje umjetničke i pripovjedačke mogućnosti.
Prvi film koji nije imao isključivo dokumentarne motive bio je “L'Arroseur Arrosé”, a režirali su ga Limijerovi. Riječ je o komičnom skeču u kojem jedan dječak zbija šalu sa baštovanom, tako što mu staje na crijevo za vodu, smanjujući tok i dižući nogu sa nje u trenutku kada baštovan provjerava šta nije u redu sa vodom, tako ga zapljuskujući vodom po licu. Nije bog zna kakva priča, ali je poprilično zabavan komad filma.
Gledajući taj prvi igrani film, Alis je tačno znala šta želi da radi, ali je prvo trebala dozvolu šefa, Leona Gamona. Gamon je navodno oklijevao, ali je na kraju pristao i Alis je već 1896. godine snimila svoj prvi film “Kupus vila” (“La Fée aux Choux”). Alis je tada imala 23 godine. Iste godine je čuveni Žorž Melijes (Georges Méliès) počeo eksperimentisati sa filmom, uvodeći uticaje pozorišta i mađioničarskih trikova u novu umjetnost.
Ovo trebamo naglasiti, jer to znači da Melijes nije bio prvi reditelj narativnih filmova. Ako je to iko bio, onda su to bili Limijerovi, a ako to nisu Limijerovi, onda je sigurno Alis Gi-Blaše.
Što se “Kupus vile” tiče, film prikazuje ženu koja uzgaja bebe iz glavica kupusa. Ma koliko suludo zaplet filma zvučao, inspirisan je francuskom narodnom pričom.
Nakon “Kupus vile”, Gaumont je postala kompanija pod čijim krovom su se skupljali pioniri nove umjetnosti, koji su redovno pravili nove filmove i brzo razvijali narativne potencijale filma. Leon Gomon je postavio Alis za upravnika cjelokupne filmske produkcije kompanije Gomon.
Alis se nastavila baviti filmskom režijom, uvodeći brojne tehničke inovacije, poput dvostruke ekspozicije, maski, bojenja trake, puštanja filma unazad, tako stvarajući mnoštvo onoga što danas znamo pod imenom “specijalni efekti”.
Nakon par godina usudila se pokrenuti zaista ambiciozan projekat za svoje vrijeme. Prvi put je pokrenuto nešto poput visokobudžetne filmske produkcije, koja je podrazumijevala čak 300 statista – suluda brojka za 1906. godinu.
Film se zvao “Život Isusa Hrista” (“La vie du Christ”) i bio je ono što mu naslov kaže – hronika Isusovog života. Alis je do tada već eksperimentisala sa novim tehnologijama poput Kronofon sistema, Gamonovog patenta koji je uveden da bi sinhronizovao sliku i zvuk. Ovo će se pokazati ključnim za budućnost filma.
Već iduće, 1907. godine, Alis Gi se udaje za Herberta Blašea (Herbert Blanche), direktora Gomon agencije u Njemačkoj. Par se ubrzo seli u SAD, da bi postali predstavnici Gamona u zemlji budućnosti filma. Vidjevši pun potencijal nove umjetnosti, par je odlučio da samostalno uspije u poslu. Osnovali su Solax (The Solax Company) 1910. godine. Solax je bio najveći predholivudski filmski studio u Americi.
U iduće dvije godine kompanija je uložila preko 100.000 dolara u opremu i studijski prostor. Studio su sagradili u Nju Džersiju. Navodno, u novom studio je stajao znak na kojem je samo pisalo: “Ponašaj se prirodno”.
Par godina kasnije, par Gi-Blaše se razvodi. Simbolično, kraj njihovog braka označio je kraj jedne ere, one predholivudske faze razvoja filma. Već tada se industrija počela seliti na zapadnu obalu u Kaliforniju, i Njujork više nije bio centar američkog filma.
Na vrhuncu svojih produkcijskih kapaciteta, Solax je proizvodio tri filma sedmično. Alis je radila neumorno i nemilosrdno, trudeći se da održi ovu produkcijsku kvotu. Tada je bila jedina žena u Americi koja zarađuje preko 25.000 dolara godišnje.
Herbert niti je bio tako rad, niti tako sposoban. Napravio je par loših investicija koje su na kraju odvukle kompaniju u bankrot.
Njihov lični život je, izgleda, bio zagađen rivalstvom, jer Herbert nije mogao podnijeti da ga Alis zasjenjuje. Uz to, imao je mnoge afere, uglavnom sa glumicama koje su posjećivale studio.
Alis se 1922. godine vraća u Francusku. Nije se nastavila baviti filmom, ali jeste držala predavanja o filmu i pisala romane.
Alis Gi Blanše je režirala preko 700 filmova tokom svoje karijere. Neki podaci kažu da ih je bilo preko 1.000. Spomenimo i to da su neka od njenih djela i rani filmovi sa Čarlijem Čaplinom (Charlie Chaplin).
Uglavnom je zanemarena u filmskoj industriji i njeni doprinosi nikad nisu doživjeli priznanje kakvo očigledno zaslužuju.
Značajno je spomenuti i da je Alis 1912. godine uradila film nazvan “A Fool and His Money”, čiju kompletnu postavu su činili Afro-amerikanaci – dvije godina prije Grifitovog (D.W. Griffith) rasističkog “remek-djela” “Rođenje nacije” (“The Birth of a Nation”).
Dokumentarni film o njenom životu i pionirstvu u filmskoj industriji nazvan “Be Natural: The Untold Story of Alice Guy-Blache” izašao je 2018 godine, a ne treba propustiti životnu priču ove izvanredne žene u dokumentarcu urađenom 1995. godine, pod nazivom “The Lost Garden: The Life and Cinema of Alice Guy-Blaché”.
