Nil Gejmen (Neil Gaiman) je jednom rekao kako su većina strip scenarista sredinom osamdesetih godina imali osjećaj da su sve “Betmen” (“Batman”) priče već ispričane, dok se nije pojavio Frenk Miler (Frank Miller) sa svojim legendarnim “Povratkom Mračnog Viteza” (1986). Dvadeset godina poslije, čitajući ogroman broj različitih “Betmen” stripova, imao sam takav osjećaj.
Ali, kada je kultni škotski pisac Grant Morison (Grant Morrison) u 2006. preuzeo “Betmen” naslov, nešto novo se naziralo. Ne samo da se radilo o njegovom najdužem strip angažmanu, nego i jednoj od najboljih superherojskih priča ikad. Prva ideja koju je imao za strip jest da se sve i jedna ikad odštampana priča dogodila jednom čovjeku, to jest Brusu Vejnu (Bruce Wayne). U sedamdeset godina izdavanja “Betmen” stripa bilo je svakakvih priča, ali Morison je odlučio da ih sve, ma kako bizarne bile, učini “kanonskim”.
Nasmijani Betmen koji je bio roditeljska figura iz četrdesetih godina XX vjeka, psihodelične naučnofantastične priče iz pedesetih, pa sve do brutalnog Milerovog osvetnika iz osamdesetih i paranoidnog vojnika u vlastitom ratu bez kraja iz devedesetih godina, sve je to isti lik. Očigledno je da njegovo mentalno zdravlje upitno, a to je jedna od centralnih tema Morisonovog rada na naslovu.
Već u prvim epizodama Grant je poljuljao status quo. Bogatom plejboju dao je “izgubljeno” vanbračno djete. Demijen Vejn (Damian Wayne) je razmaženo aristokratsko derište koji nije samo Betmenov sin, već i unuk jednog od njegovih najvećih neprijatelja, Ra's al Ghula. Klinac je odgajan da bude novi Aleksandar, gospodar svijeta.
Mnogo pedagogije će biti potrebno da Brus pripitomi malog sociopatu, koji, za razliku od oca, ubija bilo koga ko mu se nađe na putu. Nije da Betmen ranije nije imao usvojenu djecu, par ih je nosilo Robinov kostim, ali njegov biološki sin je potpuno druga priča. Uvijek spreman da se dokaže, Demijen je zamalo ubio tadašnjeg Robina, Tima Drejka (Tim Drake), koji je dosta stariji od njega, i ukrao kostim Robina od pokojnog (tada barem) Džejsona Toda (Jason Todd), koji je stojao izložen kao najveći poraz Brusa Vejna do tada.
Grant se igrao sa idejom šta je Betmen. U ranim epizodama vidimo tri duha Betmena, tri pokvarena mimetička klona. Radilo se o tajnom projektu policije iz Gotama (Gotham City), za slučaj da se nešto dogodi pravom Betmenu. Tada i prvi put vidimo “Crnu svesku” neriješenih slučajeva.
Sve bizarne avanture bez racionalnog objašnjenja Brus je dokumentovao u ovaj tajni dnevnik. Vjerni batler Alfred je kroz šalu rekao jednu veliku istinu – da, sa obzirom na to koliko se raznih droga Betmen “nagutao” tokom svih tih godina, od Džokerovog gasa za smijanje do Strašilovog (Scarecrow) paranoičnog gasa, tih par slučajeva i ne iznenađuje, najvjerovatnije da ih je “utripovao”. Nadrealnosti cijele situacije je posebno doprinio treći (i najopasniji) klon, koji je govorio za sebe da je sam Đavo.
Kratki predah od priče je zasebna epizoda “666”, koja dodatno komplikuje cijelu situaciju, jer pokazuje Betmena budućnosti, u kojoj je Demijen naslijedio preminulog oca i bori se protiv istog tog Đavola. Za razliku od svog oca, novi Betmen igra prljavo i postavio je eksplozive širom Gotama, koje koristi u nuždi. Morison će se ponovo vraćati distopičnoj budućnosti i Demijenovim odraslim avanturama.
Kao što sam već naglasio, Morison ima talent da uzme zaboravljeni, ponekad čak i glup koncept iz prošlosti i ponovo ga osmisli za novo vrijeme. Jedna od takvih ideja jest i “Klub heroja” iliti “Betmeni svih nacija”. Priča iz 1955. je predstavila likove sa raznih strana svijeta koji su bili inspirisani Betmenom da sami postanu heroji. Ponovo se tematski savršeno uklapa u širi narativ koji je Morison pisao i preispitivanje same ideje šta čini Betmena Betmenom.
Većina ovih priča bila je samo temelj za buduće remek djelo. “Betmen RIP” je jedan od najboljih stripova, ne samo ovog vjeka. Postmoderno remek-djelo, koje bez milosti dekonstruiše, razbija Betmena u hiljadu malih djelova. Iz naslova ste mogli naslutiti, ovo nije superherojski blokbaster, već, kako je i sam Morison opisao, studija Betmena kroz prizmu Dejvida Linča (David Lynch). Nadrealna priča o snazi podsvijesti i svih ostalih demona koji muče Brusa Vejna.
Glavni negativac koji je sve orkestrirao iz sjenki jest Doktor Bol (Doctor Hurt). On je takođe zaboravljeni lik iz starog Bil Fingerovog (Bill Finger) stripa koji nije čak ni bio negativac, već psiholog kojem Betmen pomaže u eksperimentu tako što sjedi u izolacijskoj komori deset dana. Grantova reinterpretacija lika ga pretvara u klasičnu figuru zlog oca, ponovo psihološki pritisak na Vejna i njegovu traumu iz djetinjstva. Doktor Bol se predstavlja kao doktor Tomas Vejn sam (Thomas Wayne). A eksperimenti kojima je Betmen prisustvovao su hipnotičke seanse, pri kojima je zli doktor “usadio” ideje (psihološke okidače) koje treba da slome i tako krhko mentalno zdravlje našeg heroja. Obožavam scenu kada pretučenog Brusa nafiksaju heroinom i bace u kontejner.
Stvarno nikada nisam ni sanjao da ću vidjeti priču kao što je “Betmen RIP”. Brus bez sjećanja i identiteta visi s beskućnicima i kupi smeće. Ali, Betmen je spreman za svaku situaciju, tako da ima „rezervnu“ ličnost koja preuzima kontrolu kada Brusa „više nema“. Zur-En-Arrh Betmen je čisti id, manifestovana podsvijest. Dovoljan mu je kostim, kojeg je sastavio od smeća, i vraća se ponovo u akciju (s bejzbolskom palicom, kojom razbija glave). Konstantne halucinacije i razgovori sa samim sobom, u liku Bet Majta (Bat Mite), takođe glupavog koncepta iz prošlosti kojeg Morison pretvara u jedini preostali dio racionalnog uma Brusa Vejna.
Sam Zur-En-Arrh Betmen je protogonista priče iz 1958. “Supermen Planete Iks”, glupave naučnofantastične priče kojoj Grant daje novu interpretaciju. Sav ovaj materijal iz Zlatnog doba, koji je inspirisao Morisona, DC stripovi su izdali kao Crnu svesku neriješenih slučajeva, i dobar je popratni materijal za “Betmen RIP”. Džoker je u ovoj priči dodatno zastrašujući, nova verzija Mršavi Bjeli Vojvoda Smrti, koju je Grant osmislio po uzoru na Bouvijevu (David Bowie) personu Thin White Duke sa albuma “Station to Station”.
Moram pohvaliti Morisonov talent za suptilno stavljanje određenih ideja mnogo ranije nego što čitalac uopšte primjeti ili sazna njihovo značenje. Iznenadilo me je da je već u prvoj epizodi koju je Grant uradio (sa tri duha Betmena) na zidu bio grafit Zur-En-Arrh, prvi okidač za priču koja će tek uslijediti. Takođe, u “Betmen RIP”, prva stranica je slika Betmena i Robina koja se čini kao iz prošlosti, s natpisom da nikada neće umrijeti, a zapravo najavljuje budući serijal koji će Morison tek raditi. Zbog ovakvih detalja ponovno čitanje je uvijek nagrađeno novim uglovima koje smo propustili.
Crtež Tonija Danijela (Tony Daniel) je doveo superherojsku anatomiju do krajnih granica, tako da Betmen fizički izgleda poput trokrilnog ormara, asocirajući na Milerovu verziju lika. Osim što je, najblaže rečeno, “Betmen RIP” bio zbunjujuć prosječnom čitaocu, dodatne loše kritike bile su zbog činjenice što Betmen nije stradao tokom ove priče. Ta priča je uslijedila odmah nakon crossover event-a (događaja) “Finalna kriza” (“Final Crisis”, 2008).
Nikada nisam bio ljubitelj superherojskih “događaja”. Oni su poput ljetnih blokbastera, puni akcije i svih mogućih likova iz DC multiverzuma na jednom mjestu. DC stripovi su glavni krivac, jer su prvi imali crossover događaj, koji su svi izdavači kopirali sa svakim slijedećim ljetom, jer prodavali su veći broj stripova. Da bi ispratili priču događaja, morali ste kupiti hrpu drugih stripova sa drugim likovima, ne bi li vam bilo jasnije šta se uopšte dešava. Morison je imao drugačiji pristup i, naravno, nikoga nije iznenadilo da su prosječni čitaoci bili nezadovoljni finalnim proizvodom.
U “Finalnoj krizi”, Morison nam daje Betmena većeg od života. Suočen sa najvećim zlom DC multiverzuma, mračnim božanstvom Darksajdom (Darkside), Betmen učini ono što nikada niko nije očekivao. Uzima pištolj u ruke i uperi ga u boga.
Pištolj je oduvijek bio simbol zla u Betmenovom svjetu. Njegovi roditelju su stradali od istog, i Brus se zakleo da ga nikada neće koristiti. Situacija je tražila od njega da prekine zavjet, sudbina cijelog svijeta je zavisila od toga. Betmen postaje bogoubica. Moram spomenuti da mi se prvi put kada sam čitao strip scena učinila užasno poznatom, jer je Morison već u “Nevidljivima” imao scenu kada King Mob pištoljem ubija božanstvo. Reći ćemo da je Grant fasciniran tom tematikom i oprostićemo mu ponavljanje, jer fantastično funkcioniše u “Betmen” stripu.
Betmen je nastradao u posmrtnom dahu Darksajda, smrću koja je gora od svake smrti. Iako svi misle da je Betmen mrtav, zapravo je „bačen“ kroz vrijeme u praistorijski period?! Posljednji kadar je pećinski čovjek Brus Vejn…
Za kraj imam dodatnu preporuku. Pošto sam otvorio tekst sa Gejmenom, završiću sa njim. Nakon “Betmen RIP”, a i “Finalne krize”, DC stripovi su “ukinuli” “Betmena” i “Detektiv Komiks”, a Nil je dobio čast da napiše “posljednje” epizode.
Priča iz 2009. je poznata po imenu “Batman: Whatever Happened to the Caped Crusader?”, po uzoru na Alan Murovu (Alan Moore) “posljednju” Supermen priču “Šta se dogodilo sa Čovjekom Budućnosti?” iz 1986. godine. Gejmen, genije kakav jest, napisao je dirljivu priču, koja je odala poštovanje cjelokupnoj “Betmen istoriji” i više je nego dobar dodatak Morisonovim stripovima.
