Kan je brujao o ovom filmu – iz pogrešnih razloga. Sukob Netfliksa (Netflix) i francuskog zakona o medijskoj hronologiji, sukob striminga i bioskopa, slomili su se o Bongov novi film, koji je, na kraju, ipak preživio prljavu pompu i ostao na “svoje dvije”.
Te “dvije” su me dugo držale u iščekivanju – ipak je to Bong.
Bong (Bong Joon Ho) je čovjek koji je uradio “Sjećanja na ubistvo” (“Memories of Murder”) i “Majku” (“Mother”), koji su među najboljim korejskim filmovima ikad snimljenim, a i u mojih su top 30 filmova – sve pare za posljednji kadar “Sjećanja”, u kojem Kang-ho Song u očajanju pogleda direktno u kameru, shvatajući, kako to dežurni krivci sa DM Sata dobro znaju, da je život “tanjir govana”.
Sad, što se tiče “Domaćina” (“Host”) i “Snowpiercer-a”, stvari ne stoje baš na nivou “Sjećanja” i “Majke”. Problem? I dalje je to Bong, i dalje su stvari vješte i specifične, stilizovane i izazovne, ali ni blizu slojevite. I u “Domaćinu” i u “Snowpiercer-u” Bong uporno svira po jednoj žici – ekologija je tema “Domaćina”, klasna borba i klasna eksploatacija “Snowpiercer-a”.
Sviranje jedne žice je umjetnost po sebi i potka mnogih uzvišenih filmova, ali i recept za plitku, napornu i rigidnu alegoriju. Ovo je problem i sa “Okdžom” (“Okja”).
Zaplet: Mirando korporacija proizvodi sintetičke svinje (takozvane super-svinje), koje troše minimalno hrane, minimalno zagađuju okolinu i daju tone slasnog mesa. Javnosti svoje svinje predstavljaju kao čudo prirode, kao novootkrivenu vrstu, nipošto kao laboratorijski proizvod. Kao PR trik, korporacija dvadesetak super-svinja šalje širom svijeta, najboljim lokalnim svinjogojcima, da ih tokom 10 godina odgajaju na svoje specifične načine. Najuspješnija svinja dobija nagradu i postaje zaštitni znak korporacije.
Okdža, svinja poslana u Koreju, očigledno je svinja nad svinjama i očekuje je nagrada – svečano klanje. Problem je što je Okdža odrasla u blagostanju korejskih planina, u netaknutoj prirodi, gdje se sprijateljila sa djevojčicom Midžom, koja nipošto ne planira prepustiti svoju ljubimicu zloj Mirando korporaciji. Ona će, uz pomoć ALF-a (Animal Liberation Front) zagorčati život Mirandu, osujetiti njihovu kampanju i vratiti svoju ljubimicu.
Ovo zvuči kao prilika za brdo ironije, brdo akcije, ali i brdo poruke. Nažalost, popeli smo se samo na posljednje brdo.
“Okdža” se može svesti na naivna proglašenja: “korporacije su nehumane i zle” i “postanite vegani”.
Prostota ovih poruka vas tupo šamara po licu – nedovoljno jako i originalno da se zamislite i nedovoljno pametno da se zadivite, ma šta mislili o poruci. Poruke se ne razvijaju i ne komplikuju, nisu žive i ne dovode do svojih kilometarskih posljedica, već vise na nivou proklamacija, poštapalica.
Da je akcija bolja, da je ironija slojevitija, poruke bi se sakrile u dubinu ovog filma, a ne bi plivale na plohi površine. Uspjeh akcije je ono što “Snowpiercer” donekle spasava površnosti njegovih alegorija.
Nekih pet minuta nakon gledanja filma, bio sam ubijeđen da ću ostaviti meso i postati vegan, da je to jedini način da zaista budem čovjek. Ovo je najveći uspjeh Okdže, ali samo na pet minuta.
Bong je imao specifičnu motivaciju za ovu temu. Imajte na umu da je Koreanac, a da je Koreja roštiljski raj, i da se dobar dio korejske kuhinje zasniva na mesu, pogotovo svinjskom. Sa druge strane, duhovna kultura Koreje, zasnovana na budizmu, baštini pravila Hvarana, srednjovjekovne obrazovne institucije i filozofije, čija sveta pravila sadrže i jedno zvano “sal seng jutek” – “ne oduzimaj život uzalud”, a to se odnosi na svaki život, bio ljudski, bio životinjski.
Mimo globalne, antikorporacijske poruke, Bong je “Okdžom” smjerao i domaću, korejansku subverziju. Tokom snimanja postao je pesketarijanac, a planira da izbaci svako meso iz svoje ishrane.
Koliko god ovo plemenito i otrježnjavajuće bilo, sa striktno filmske strane priče, “Okdža” je plitak i neimpresivan film.
Tilda Svinton (Tilda Swinton) ponavlja svoju ulogu iz “Snowpiercer-a”, Džejk Džilenhol (Jake Gyllenhaal) daje vjerovatno najgoru izvedbu u karijeri (plitka pretjeranost), a prisustvo velikog Darijusa Kondžija (Darius Khondji), nažalost, ne pravi nikakvu razliku.
Ono što treba izdvojiti je performans mlade Seo-Hjun An (Seo-Hyun Ahn), u ulozi Midže, koja već ima zavidnu glumačku karijeru i najavljuje se kao značajna korejska glumica.
Što se Bonga tiče, ostaje nam da čekamo “Parazit” (“Parasite”), njegov idući film, u kojem će opet sarađivati sa Kang-ho Songom – saradnja koja se do sada pokazala kao sigurna opklada za Bonga.
