U ovom futurističkom trileru, “kreirani ljudi” – stvoreni u epruvetama – vladaju društvom, a pažljivo modifikovana genetika određuje život svake osobe. Itan Hok (Ethan Hawke) glumi Vinsenta Frimana, mladića kvalifikovanog kao “nevažeći” samo zato što je produkt ljubavi, a ne laboratorije. Odlučan da ostvari svoje ciljeve, on kupuje identitet od krijumčara DNK i mijenja ga sa genetski savršenim, ali paralizovanim Džeromom (Džud Lo).
Mijenjajući izgled i krijući svoje nedostatke, Vinsent napreduje u korporaciji Gataka, započinjući vezu sa preliepom koleginicom Ajrin (Uma Turman). On je nadomak ostvarivanja svog sna o interplanetarnom istraživanju svemira, kada je direktor svemiske agencije ubijen, a istraga ubistva prijeti da razotkrije njegov lažni identitet.
“Gataka” (“Gattaca”) je danas kult (kad već ovu frazu koristimo na sve strane, toliko da je postala preotrcana, nije zgoreg, bar zbog zla repeticije, napomenuti da je Deni Peri u knjizi “Kultni filmovi” iz 1981. zacementirao frazu u popularnu tekstualnu svijest). U vrijeme izlaska filma, 1997, stvari nisu tako izgledale.
Film je bio poprilično zanemaren i neimpreisvan za svoje vrijeme. Sasvim zasluženo, dobio je nominaciju za Oskara za scenografiju, što mu je bila jedina nominacija, ali ga je nagrada mimoišla i otiškla u ruke Kameronovog (James Cameron) “Titanika” (“Titanic”). Možda te godine publika nije mogla gledati dalje od one sante leda koja je potopila Kameronovo čudo, a njemu donijela milijarde. Koji god razlog bio, propustili su zaista mnogo.
Film je krcat dobrim stvarima, ako ih izdvojite pojedinačno, ali to i ne morate činiti, jer tako dobro radi kao cjelina.
Tu je reditelj i pisac scenarija, Endrju Nikol (Andrew Niccol), koji osim “Gatake” potpisuje i scenario za “Trumanov šou” (“The Truman Show”), “Terminal” i “Simon” (“S1m0ne”), između ostalog. Tu su Itan Hok, Uma Turman i Džud Lo u zlatnom periodu svojih karijera devedesetih.
Scenario se bazira na priči o predestinaciji – stara teološka zavrzlama. Koliko su stvari života određene unaprijed, ostaje li prostora za slobodu volje? Naučna fantastika, zamišljeni svjetovi, ostavljaju prostora za dramatizaciju ovakvih teorijskih natezanja. U svijetu filma, predestinacija je oličena u vrsti eugenike: genetski superiorni primjerci ljudske rase dobijaju priliku da odlaze u svemir, na Gataku. Itan Hok ne dobije, zbog genetičke procjene i urođenih zdravstvenih mana. Da bi ostvario želju za Gatakom, on nalazi genetski savršenog Džud Loa, koji ima samo jedan (da, samo jedan jedini, sitni) hendikep – nepokretan je.
Od njega uzima savršene uzorke krvi, urina, otiske prstiju, kosu, kožu i lažira svoje predispozicije da bi postao dio genetske elite i zadobio simpatije Ume Turman – kojoj je trebalo samo neka deceniju i dvoje djece, da shvati da je varao (mimo filma, naravno).
Budućnost je zamišljena bez opterećenja na kojem mnogi padaju, predviđanjima tehnoloških inovacija. Kao “Istrebljivač” (“Blade Runner”), “Gataka” zna modelovati, odatle ona nominacija za Oskara, budućnost u art deko maniru, koji i jeste i dalje vladajuća arhitekturalna asocijacija futurizma – sa svim imperijalnim zanosom Amerike i propuštanjem ispunjenja ideoloških obećanja istog, što ga svodi na čistinu ideologije (bolje ne može biti za priču o totalitarnosti kibernetike i sistemskog planiranja).
Oduvijek je čovjek pokušavao zavrnuti sistem, tako da ne možemo, a da ne navijamo za Itana – pogotovo mi, Balkanci. Sa te strane, ovo je svaršen film za nas. Itan je ovjde naš čovjek. Za njega navijamo.
Film gledajte na Cinemaxu 2, u ponedjeljak, 21. avgusta, u 20.30 časova, u okviru dodatnog paketa m:tel Open ponude.
