Nije nepoznato da su brojni umjetnici iz nekadašnje Jugoslavije, pa kasnije iz onoga što je od nje nastalo (ostalo?), a što kolokvijalno nazivamo ex-Yu prostorom, odlazili preko granica u potrazi za nekakvim smislenijim životom, daleko od usijanog Balkana, koji njegovi žitelji tako često izjednačavaju sa samim centrom univerzuma, zaboravljajući uporno da su iste te, svakog dana sve brojnije granice i ograničenja, samo u njihovim vječno zabrinutim glavama.
Neki od narečenih umjetnika, među kojima je i sijaset muzičara, uspijevali bi da svoj talenat dokažu i pokažu pred tim tamo strancima, koji su bili dovoljno blagonakloni da daju šansu kolegama i prijateljima sa juga istog kontinenta. Drugi su se, opet, nakon početnog zanosa i (ne)očekivanog neuspjeha, vraćali pomirljivo kući i karijeri koju su tamo ostavili, a koja ih je strpljivo čekala tu šaku godina. Oni koji su imali sreću da nikada ne budu zaboravljeni, nastavljali su dalje, kao poslije nekog neplanirano dugog godišnjeg odmora, a oni drugi bi očajnički pokušavali da sebe i druge ubijede kako, zapravo, “zaprave” nikada nisu ni odlazili.
Diamusk, srećom, nije u grupi ovih posljednjih. Ukoliko vam ovaj nadimak “ne zvoni”, njeno pravo ime je Adisa Zvekić, što old skul fanovi najpoznatijeg bh. muzičkog projekta znaju vrlo dobro. Upravo ona je ostavila onaj poznati vokalni potpis na ponajboljim kompozicijama sada nadaleko slavnog Dubioza kolektiva, mnogo prije nego što je crno-žuta ekipa postala opšte mjesto na privatnim žurkama i u diskotekama sa publikom veoma upitnog muzičkog (pred)znanja.
Zaista je malo muzičara koji su napustili ove prostore pritom održavajući konzistentnost u diskografskom smislu, kao što je to Adisa uspjela. Nakon albuma “Firma Illegal”, u momentu kada je Dubioza pronašla dobitnu kombinaciju za konačni izlazak iz andergraunda, Adisa je tiho nestala sa radara većine ovdašnjih medija. To je, naravno, nije spriječilo da nastavi da se bavi muzikom, pa je stigla do Austrije, gdje je sačekala grupa La Cherga, sa kojom je provela par godina i objavila dva albuma. Pomalo ironično, La Cherga je ostala tamo gdje je i bila, a Adisa je nastavila dalje sa svojom “čergom”. Krajnja destinacija ovog puta bila je Norveška.
Ona je nastavila da njeguje svoju muzičku viziju, sve dok prošle godine iz zemlje fjordova nije stiglo i njeno prvo solo izdanje. Novi život zvao se Diamusk, a njegova zvučna manifestacija “Wadada”. Nije više trebalo dugo čekati. Danas, godinu dana kasnije, Diamusk je opet tu sa novim kompletom kompozicija objedinjenih pod jednostavnim imenom – “Freedom”.
I zaista, iako žanrovski drugačiji od solo prvenca, “Freedom” vrišti i urla duhom i atmosferom muzike trećeg svijeta, koju je prije nekih pola vijeka proslavio najpoznatiji rasta na planeti. Premda pod snažnim uticajima elektronskog zvuka i sa modernim produkcijskim zahvatima, “Freedom” je u svojoj suštini čvrsto vezan za rege dab naslijeđe, dok dopadljivo koketira sa svojim “ortacima” – hip hopom i trip hopom.
Vodeći se izrazom koji je skovao najpoznatiji dred na svijetu, “Concrete Jungle” je zajednički imenitelj za one gorespomenute granice, kako fizičke, tako i mentalne, a prepoznatljivi glas i stil pjevanja nas vode kroz rege dab na tragu britanske škole, praveći savršeni kombo sa naglašenim dram en bejs dionicama. Za sjajne duvačke dionice na ovom broju (ali i ostatku albuma) bio je zadužen norvežanin Halvard Lisand (Hallvard Lyssand).
Inače, “Freedom” je prepun pojmova koji se tvrdoglavo ponavljaju, a koji su neizostavni dio rege lirike – sloboda, ljubav, mir, duša, duh, tijelo, jedinstvo… Dakle, sve ono što je ovaj žanr u svom “nemuzičkom” smislu – tzv. conscious rege.
Već naredna “Home” govori u prilog tom konceptu, dok se kroz savremeni dab, na tragu Thievery Corporation, i sjetnu melodiju vijore optimistični stihovi “We wander too long / But we'll find the way Home”. Dok u ulozi gosta Kiril Kuzmanov boji numeru saksofonom i flautom, Diamusk u drugom planu svjesno ili podsvjesno pokušava da sakrije slatko-gorki ukus nostalgije, koji nije njegova konačna ideja, ali sasvim očigledno jeste jedna od glavnih pokretačkih sila ovog albuma.
Spomenimo da su se tu upisali i austrijski bubnjar Sem Gili (Sam Gilly) iz House Of Riddim i jamajkanski basista Alvis Rid (Alvis Reid), te hip-hop producent iz Švedske Dino Bitz (Dino Beatz).
“Link In The Chain Of Evil” je aktuelni singl, sa snažnim bas gruvom i umjereno distorziranim gitarama, koji zbog crossover pristupa podsjeća na nježniju verziju projekta One Day As A Lion, dok se direktno obrušava na mas-medije i njihov toksični uticaj svođenja muzike na nivo puke zabave: “I hear it in the crowd that swings in trance before the entertainer backed by the suspicious creator / The crowd of zombies thirsty for nonsense which will empower their absence”.
Spomenimo da joj u ovoj pjesmi “društvo” prave Shaman A i Highway Man. Iza posljednjeg alijasa se krije Alan Hajduk, takođe bivši član Dubioze, dok prvi pripada Aldinu Hasanoviću, koji je, u stvari, mastermind u sjeni, pa pored toga što sa Diamusk potpisuje muziku, on je i krivac za gitare, klavijature, miks, produkciju, aranžmane…
“The Awake” donosi snažne hip hop uticaje, a prati je naslovna “Freedom”, koja od početnog ambijentalnog rege daba prelazi u brži tempo, dok jednostavni stihovi frcaju od optimizma, kao zastave koja se vijori iznad ovog izdanja.
Svjetlost, u onom duhovnom kontekstu donosi “Light” (logično, zar ne?), kroz kombinaciju daba i trip hopa koji plešu na granici sa pop muzikom. Riječ je numeri koju bi Morcheeba voljela da je ikada snimila, a čiji je “nasljednik” “I Pray”, na kojoj se glasom i trombonom pojavljuje Nemanja Kojić Kojot a.k.a. Hornsman Coyote, koji je i sam nedavno objavio novi solo album. Radi se o potpuno neobičnoj rege himni, ponajviše zbog zanimljivog i uspješnog “sudara” dva potpuno drugačija stila i pristupa istom žanru, a što iz slavne “Foundation” Kojotove grupe Eyesburn znamo kroz stihove “Unity is strength, that's a known thing”.
Diamusk se bavi i temom introspekcije i mirenja, prvenstveno sa sobom, kao ultimativnim načinom dostizanja potpune slobode, o čemu govori u “Don't Listen”, a ovdje ćemo je (možda baš iz tog razloga) prvi put čuti i kako pjeva na norveškom jeziku.
Sami kraj nam donosi i moćnu rege koračnicu “The Music”, koju otvara reski zvuk trube, dok samu pjesmu krasi čisto evropsko shvatanje muzike sa Jamajke, sa jedva osjetnim balkanskim dodirom, koji će eksplodirati u “Islands”. Kroz snažno naglašen etno izraz sa vrelim pečatom Balkana, “Islands” istovremeno barata oprečnima emocijama, pokušavajući da pomiri dva životna stila koji se bore u Diamusk – sjever, koji je epitet za sve ono što je mir, red, disciplina i, naravno, hladnoća, a sa druge strane – jug, kao prva asocijacija na vrelo, usijano, svojeglavo i srčano.
Da album “ostane” na domaćem terenu pobrinuo se Đani Pervan, koji potpisuje mastering izdanja. Da album govori jezikom Zemlje, pobrinula se naslovnica, koja prikazuje bunker u kojem se čuva, kako kažu, “budućnost naše planete”.
Da budemo jasni, “Freedom” nije album hitova, nije mejnstrim album i teško da će to ikada postati, jer je njegov koncept u suprotnosti sa takvom idejom. Ovo je jedan od onih albuma koji se kače za uvo tek nakon drugog, trećeg ili inog slušanja, i tu se kriju njegova snaga i kvalitet, pored očigledne kombinacije žanrova koji mu daju šansu da se svidi široj publici, u odnosu na onu koja isključivo ljubi lijene i melodične ritmove sa Kariba.
Jamajka je predaleko, Diamusk je dalje nego što je ikada bila, ali je “Freedom” nadohvat ruke. Potrebna je samo snažna volja.
