Po trinaesti put, nagrade Akademije su podijeljene 27. februara 1941. godine. Evropa je već grcala u ratu, a Holivud u glamuru, no ipak, predsjednik Ruzvelt (Franklin D. Roosevelt) se direktno povezao telefonskom linijom s auditorijumom u kom ga je slušalo 1.500 zvanica i lijepo im objasnio da je ono što oni rade veoma značajno za medijski rat u pomoć Evropi. Danas smo mi tog uticaja medija i te kako svjesni, no tada se to desilo prvi put i bilo je vrlo značajno. Za njih.
“REBEKA” (“REBECCA”), 1940.
Režija: Alfred Hičkok (Alfred Hitchcock)
Uloge: Lorens Olivije (Laurence Olivier), Džoan Fontejn (Joan Fontaine), Džudit Anderson (Judith Anderson)
Nagrade: Oskar za najbolji film i fotografiju
Ovaj film gledate i uživate razmišljajući, dok ujedno strepite kako će se sve završiti! I kad se sve završi, uhvatite se da opet razmišljate i naknadno povezujete scene i rečenice i mislite kako je Hičkok stvarno bio jedan obični – majstor.
“Rebeka” je Hičkokov prvi film koji je snimio u Americi, u produkciji tada već famoznog Selznika (Dejvid O. Selznik), a po romanu Dafne di Morije (Daphne de Morier) iz 1938. godine. To je, takođe, i jedini Hičov Oskar za najbolji film, što sada djeluje nevjerovatno kad se sagleda njegov čitav opus. Ali eto, prvo pa – Oskar!
Neimenovana mlada djevojka (Fontejn) je u posjeti Monte Karlu (Hičkok se uvijek vraćao Rivijeri kao mjestu zločina) sa bogatom udovicom koja joj nije prijateljica već, u stvari, mladoj djevojci plaća da joj pravi društvo! Ja nisam nikad čuo za takav poziv, ali kad sretnu bogatog udovca Maksa de Vintera (Olivije), puno ljepšeg udovca od bogate udovice, mlada djevojka mu bez srama objasni da je ta bogata udovica plaća za eskort. Malo čudno, ali ništa strašno. Možda bismo mogli razmisliti o takvom zaposlenju i kod nas danas!
De Vinter, nemiran muškarac, misteriozan i nervozan baš kao naš Rade Šerbedžija u mladosti, brzo zavede naivnu mladicu, preotme je od dosadne usjedjelice i na brzaka oženi! Ona presretna, sirotica. Da je bolje znala, otišla bi dalje s onom koja ju je već plaćala.
S velikim osmijehom na licu (onim tipičnim, nepravilnim osmijehom Džoan Fontejn), mlada i mladoženja odu u njegov dvorac Manderli na engleskoj obali, gdje ju dočekuje uspomena na bivšu gospođu de Vinter, Rebeku, koja ju počinje proganjati na sve mile načine, a posebno kroz zlu kućepaziteljicu, gđu Danvers (Džudit Anderson). Taj osmijeh joj se tako zaledi i pretvori se u facijalni grč koji sirotica ne skida do kraja filma. Kraj vam neću ispričati. To je Hičkok.
Sve u svemu, film o dvije žene, od kojih jednoj ne znamo ime, a drugu uopšte ne znamo, jako je dobar psihološki triler. Treća žena, kućepaziteljica, u stvari je najbolja uloga u filmu. Sjajna Džudit Anderson nosi sav taj triler u svom krutom držanju, ledenom pogledu i misterioznom šuljanju po tamnim hodnicima zamka. Od njene prijeteće pojave Džoan Fontejn ne može da zatvori usta tokom cijelog filma. Sve dok na kraju…
“PLODOVI GNJEVA” (“THE GRAPES OF WRATH”), 1940.
Režija: Džon Ford (John Ford)
Uloge: Henri Fonda (Henry Fonda), Džejn Darvel (Jane Darwell), Džon Karadajn (John Carradine)
Nagrade: Oskar za najbolju režiju (Džon Ford) i za najbolju sporednu glumicu (Džejn Darvel)
Čini se da je Zlatno doba holivudskog filma kao isključivo sredstva zabave zaista “prohujalo s vihorom”. Umjesto romantičnih ljubavnica, lepršavih bračnih smijurija i razigranih, bezbrižnih ljepotica, na scenu su neminovno isplivali ljudi iz stvarnog života. A, taj život krajem tridesetih godina 20. vijeka (čak ni) u Americi nije bio sjajan. Pritisnuti dugotrajnom ekonomskom krizom, osiromašeni Ameri više nisu marili šta će gledati, nego šta će jesti.
Džon Stajnbek (John Steinback) je napisao knjigu “Plodovi gnjeva” 1938. godine, i odmah pokupio sve moguće nagrade u zemlji, uključujući i Pulicera, a kad je 1962. godine, nakon našeg Andrića, primio i Nobelovu nagradu za književnost, ovaj roman je spomenut kao vrhunac njegovog stvaralaštva. Džon Ford je odmah otkupio prava i za par mjeseci snimio i film, koji je porazio kapitalistički milje i pokupio simpatije naroda.
Tom Džoud (Fonda) je glavni lik ove socijalne, teške drame. Njegova familija se decenijama unazad bavi zemljoradnjom, žive na njivama Oklahome koja je zahvaćena, osim ekonomskim poteškoćama, još i katastrofalnom sušom. Na svu nesreću, bankari iseljavaju cjelokupno stanovništvo zemljišnih zakupaca i porodica Džoud, zajedno sa hiljadama drugih nesretnika, kreće u Kaliforniju u potrazi za nadničarskim poslovima. Tata Džoud je od sve muke izgubio volju za životom, te Mama Džoud (sjajna Džejn Darvel, koja je nagrađena Oskarom za ovu ulogu) postaje najjača karika familije koja ih jedina drži na okupu, koliko – toliko, jer Deda Džoud umire negdje usput na Ruti 66, a Baka Džoud umre u zelenilu Kalifornije. Ostali ne umru odmah, ali bolje bi im bilo i da jesu, jer im je život u Kaliforniji ravan paklu. Uvijek sam to i govorio.
“Plodovi gnjeva” je ne samo socijalna drama, već i socijalistička. Imate osjećaj da gledate sovjetski propagandni film, rušenje mita o američkom snu. Još je čudnije jer su i režiser Ford i producent Zanuk (David O. Zanuck) bili strašni konzervativni desničari. Apsolutno se ni u jednom momentu, ni u Kaliforniji niti na putu od Oklahome do nje, ne vidi ništa iole lijepo, osim prirodnih ljepota Kolorada. Bijeda i jad su na svakom koraku i osjećaj da je nužna promjena je toliki, da i sami mrzite kapitalističkog ugnjetavača. Uopšte mi nije jasno, iz današnje perspektive, da je taj film (i knjiga) tako dobro prošao u zemlji kao što je Amerika. Vjerovatno ne znam dovoljno. Činjenica je da je knjiga uvrštena u obaveznu lektiru u američkim školama, a izmišljeni lik Toma Džouda je postao ikona američke popularne kulture. Brus Springstin (Bruce Springsteen) mu je čak 1995. godine posvetio album “The Ghost of Tom Joad”.
