Poznat po kolorističnim poljima paučinastih linija i oblika, ruski umjetnik Vasilij Kandinski se smatra za jednim od prvih zapadnjačkih zagovarača apstraktnog slikarstva.
Prvobitno je razvio mnoge od teorija koje su oblikovale njegovu praksu u seminalnom tekstu “O duhovnom u umjetnosti” (1911), u kojem je iznio principe umjetničke kreacije kao duhovnog čina. Kasnije će, tokom jedanaestogodišnjeg učiteljskog staža u Bauhausu, proširiti ove ideje u ostvarenju “Tačka, linija, površina” (1926).
Ali, Kandinski nije namjeravao da njegove teorije bude preskriptivne naravi. Umjetničko stvaralaštvo, naglašavao je, bilo je o slobodi. Kako bilo, nekoliko je lekcija na koje bi umjetnici trebalo da obrate pažnju ako misle da ispune zahtjeve jednog Kandinskog.
Lekcija #1: Ispolji svoj unutrašnji svijet, ne posljednje umjetničke trendove.
Prema Kandinskom, da bi se određeni predmet mogao legitimno posmatrati kao umjetnost, neophodno je da isti bude neometana, spoljašnja manifestacija umjetnikove psihe – njegovih autentičnih misli i osjećanja. Uprkos teoretskoj podlozi svog rada, Kandinski je vjerovao da teorija dolazi poslije, ne prije, istinske umjetničke kreacije.
Smatrao je da je iskazivanje unutrašnje realnosti ključno za postizanje moralnog integriteta. Sve ispod toga bi, ne samo potkopalo umjetničku vrijednost, no i duševno naškodilo umjetniku. Nadalje, istinski umjetnici bi, mislio je, trebalo da se pripreme da će biti neshvaćeni kroz cijeli svoj životni vijek.
Lekcija #2: Ne slikaj stvari. Slikaj u apstraktnoj formi.
Moneovi, danas kultni, stogovi sijena su imali rani uticaj na Kandinskog, tada zatečenog svojom nemogućnošću da identifikuje stvarne predmete na koje su se forme odnosile. Prvobitno iznenađen ovom preprekom, Kandinski je ubrzo prihvatio njene mogućnosti, da bi kasnije insistirao na umjetnosti koja nije samo apstraktna, no i u potpunosti nereprezentativna.
Kandinski je eksperimentisao sa kompozicijama ispunjenim linijama, jednostavnim geometrijskim oblicima, te punim tačkama u kojima su se susretale ili preklapale. Za razliku od suprematista i konstruktivista, nije bio zainteresovan za istraživanje ili dostizanje čistoće kompozicije per se te je predanost bilo kojim specifičnim formalnim kvalitetima smatrao odveć nebitnom. Čak i u svojim najjednostavnijim iteracijama, njegove forme bi utjelovile reference ka umjetnikovom unutrašnjem svijetu.
Lekcija #3: Pristupi boji kao prozoru u ljudsku dušu.
Predma je impresionistička slika upoznala Kandinskog sa neortodoksnim načinima upotrebe boje, pokazaće se da su fovističke slike, koje je vidio za vrijeme boravka u Parizu od 1906. do 1907. godine – sa svojim divljim nijansama potpuno razvedenim od stvarnosti – imale znatno veći uticaj na njegov rad. Prihvatanjem ovog tipa slobode u boji, Kandinski će otići korak dalje u razmišljanju.
Pod uticajem Teorije boja (1810), koju je njemački pisac Johan Volfgang Gete objavio vijek ranije, Kandinski je vjerovao da svaka boja ima inherentnu ličnost. Na primjer, zelena je bila kao krava: mirna, ali snažna. Žuta, iako topla i zemljana, takođe je predstavljala bijes i mogla je bude duboko uznemirujuća. S druge strane, plava je istovremeno bila spokojna i rajska te je mogla da bude doživljena kao određena vrsta transcedentne duhovnosti.
Kandinski je uporedio boje sa ključevima klavira, a ljudsku dušu sa samim klavirom. Dok bi umjetnik koristio boje, on ili ona bi u suštini svirao različite muzičke note, stvarajući tako vibracije u duši.
Lekcija #4: Ubrizgaj ritam u svoju sliku, kao muzičku partituru.
Veza između slike i muzike je za Kandinskog bila više od metaforičke analogije. Vrlo je vjerovatno da je imao sinesteziju, stanje u kojem su dva ili više ljudskih čula isprepleteni. Jedna od indikacija za ovo stanje jeste upečatljivo iskustvo koje je doživio tokom izvedbe Vagnerove opere Loengrin, kada je imao viziju linija i boja koje su mu se predstavile u tandemu sa operskom partiturom.
Kandinski je primjetio da su, čak i bez sinestezije, boje imale implicitne slušne kvalitete: Niko ne bi asocirao žutu sa niskim notama niti duboko plavu sa visokim notama. Boje su uticale na gledaoca, dakle, u skladu, ne samo sa svojim vizuelnim asocijacijama, nego i sa zvucima koje su stvarale (nezavisno od toga da li su se isti svjesno mogli čuti). Stoga, slici bi bilo pametno da bude komponovana kao muzička partitura.
U djelu Tačka, linija i površina (1926), Kandinski je razradio pitanje elemenata kao što su ritam i amplifikacija. Umjetnik bi trebalo da eksperimentiše sa ponavljanjem, rasporedom i skalom, ne samo sa bojama, već i sa tačkama, linijama te površinama. Oni su, vjerovao je, građevinski blokovi kompozicije.
Lekcija #5: Stvaranjem originalnog rada, unaprijedićeš smisao čovječanstva.
Kandinskova filozofija o duševnom životu i umjetnosti je zasnovana na ideji trostepenog trougla koji sadrži cijelo čovječanstvo u sebi, sa sve odjeljcima koji se spuštaju od gore ka dolje, od najmanjeg do najvećeg. Trougao polako – skoro neprimjetno – kreće naprijed i nagore, ka višem nivou prosvijetljenja. Sam vrh trougla predstavlja današnji dan, dok sljedeći segmenti predstavljaju vremena koja dolaze.
Oni koji posjeduju najveći stepen duhovne uzvišenosti su na samom vrhu i, kao takvi, predstavljaju najmanju grupu: oni vide danas ono što drugi neće razumijeti sutra. Umjetnici postoje u svakom segmentu trougla, a oni koji mogu da vide izvan granica svojih odjeljaka su proroci koji nude duhovnu hranu koja će u potpunosti biti shvaćena od strane nižeg odjeljka tek u vremenu koje dolazi.
Kada prevedene u umjetnost, umjetnikove misli, osjećanja i radnja imaju moć da utiču na duhovnu klimu njegovog ili njenog društva. Umjetnikova je obaveza da koristi svoj talenat u svrhu stvaranja pozitivnog uticaja – stvaranja iskrenog, originalnog rada koji pomaže čovječanstvu na putu ka kolektivnom prosvijetljenju.
Autorka: Rachel Lebowitz
Prevod: Bloginja
Izvor: artsy.net
Fotografije: wassilykandinsky.net
