“Do mjesta dođoh, gdje sva svjetla šute,
što šumi kao more u oluji
kada ga vjetri s raznih strana mute
Pakleni vihor što bez stanke huji,
tu nosi duše u zamahu punu:
muči ih, bije, vrteć ih u struji.”
Čitati Danteov (Dante Alighieri) “Pakao” (“Inferno”) ili “Božanstvenu komediju” (“La Divina Commedia”) generalno je mnogima zahtjevan zadatak, najviše zbog aluzija na politiku Firence iz 14. vijeka te srednjevjekovnu katoličku teologiju. Činjenica je da mnogo zavisi od dobrog prevoda.
Ovo je glavni razlog zašto su čitaoci “Pakla” pribjegavali ilustracijama, mapama i dijagramima još od pojave potrebe da se tekst prevede. Iako se ovo štivo može pratiti i bez ovih pomagala, oni mu svakako pružaju maštovitu materijalnost. Ovo je poslužilo kao odlična tema sajtu Open Culture koji je najzanimljivije ilustracije pakla stavio na jedno mjesto.
Jedan od prvih prikaza Danteovog pakla pojavio se u seriji od 90 ilustracija Sandra Botičelija (Sandro Botticelli), koje je renesansni velikan napravio po narudžbi Lerenca de'Medičija (Lorenzo de'Medici) između 1480. i 1490. godine.
Ova Botičelijeva karta pakla je dugo slavljena kao najznačajnija vizuelna reprezentacija. Panoptički prikaz spusta kroz “ogromnu dolinu bola” koji su napravili Dante i Vergil. Sa druge strane, ispod možemo vidjeti jednu izrezbarenu sliku iz 1506. godine koju je kreirao Antonio Maneti (Antonio Manetti).
Mape su nastavile da se razmnožavaju, a u nastavku vidimo printano djelo Antonija Maretija (Antonio Maretti) iz 1529, verziju Joanesa Stradanusa (Joannes Stradanus) iz 1587, te još jednu ilustraciju, ovaj put od strane Žaka Kaloa (Jacques Callot).
Pakao je postao inspiracija raznim vrstama vizuelnih tretmana, od onih šematskih, do krajnje maštovitih i interpretativnih.
Na primjer, rad Mikelanđela Ketanija (Michelangelo Caetani) iz 1855. godine ne obiluje ilustrativnim detaljima ostalih mapa, ali upotreba boja i veoma organizovan sistem etiketiranja čine je pouzdanijom verzijom u odnosu na Kalojev prelijep, ali pretrpan crtež iznad.
Iako je naše pravo da Danteov pakao smatramo čisto metaforičnim, postoje istorijski razlozi pored vjerskih uvjerenja koji govore o tome zašto su bukvalne vizualizacije postale popularne tokom 15. vijeka, a to je između ostalih i generalna popularnost kartografije u to vrijeme, kao i renesansna opsjednutost proporcijama i mjerama.
Čak i stotinama godina poslije, uz sve kulturalne promjene i previranja, “Pakao” i njegovi humoristični i užasavajući opisi mučenja ostaju fascinacija mnogih modernih umjetnika. Još jedan odličan primjer je prikaz iz 1994. godine za koju je zaslužan Danijel Hild (Daniel Heald).
Za kraj ostaje, možda ne i najtačnija, ali svakako najzabavnija verzija, a radi se o digitalnim stepenicama u stilu 8-bitne video-igre.
Naslovna fotografija: Ilustracija Sandra Botičelija
