Ko je režirao “Kuma” (“The Godfather”)? Ko je režirao “Titanik” (“Titanic”)? A
“Borilački klub” (“Fight Club”)?
Sa druge strane, znate li ko je režirao “Igru prijestola” (“Game of Thrones”)? Ko “Porodicu Soprano” (“The Sopranos”)? A “Čistu hemiju” (“Breaking Bad”)?
Kada su filmovi u pitanju, čak i prosječan gledalac bi znao da odgovori na pitanja ko su ljudi koji su režirali najveća ostvarenja ove umjetnosti. Kada je o najuticajnijim serijama riječ, međutim, to pitanje postaje poteško i za dobro upućene filmofile.
Razlog je sasvim jednostavan – sve pomenute filmove je režirao po jedan čovjek, dok je u slučaju serija situacija potpuno drugačija. “Igru prijestola” je do osme sezone režiralo 19 različitih ljudi, u šest sezona “Sopranovih” bilo ih je 24, dok je u pet sezona “Čiste hemije” prodefilovalo čak 27 različitih režisera.
Nameće se, stoga, jedno pitanje – ako je autorski pečat reditelja toliko bitan za ton, koncepciju i kvalitet filma, zašto se na serijama prave vrteške u ovoj vrlo važnoj stolici?
Previše je materijala
Jedan film u prosjeku traje od 90 do 150 minuta. To je između dvije i tri epizode serije, barem ako govorimo o formatu od 45 minuta, koji u vrijeme striming servisa apsolutno dominira jer se ne mora prilagođavati reklamnim blokovima i košuljicama TV programa.
Dodajmo na to i činjenicu da jedna sezona serije obično sadrži između osam i 12 epizoda, i postaje jasno da jedna osoba vrlo teško može sama raditi sa tom količinom snimljenih sati i proizvesti toliko kvalitetnog materijala. Ovdje je ključ prvenstveno u vremenu koje režiseri imaju na raspolaganju. Ukoliko snimanje počne dovoljno prije premijere i, još važnije, bude dovoljno mjeseci na raspolaganju do naredne sezone, zadatak nije neizvodiv.
Međutim, upravo u tom drugom segmentu, brzini izbacivanja novih sezona, nastaju problemi, pa je koncept “jedna serija, jedan režiser” uglavnom primjenjiv na ograničene formate, odnosno mini-serije poput “Oštrih predmeta” (“Sharp Objects”). U svim drugim situacijama, obično se najpažljivije bira režiser pilot-epizode, a ostali potom manje ili više slijede i razvijaju njegov ili njen pristup.
Previše je lokacija
Ovo pravilo nije generalno, jer zavisi od samog koncepta serije. No, kako ovi projekti imaju sve veće budžete i ambicije, tako je sve uobičajenije da se jedna serija snima istovremeno u nekoliko kutaka svijeta. “Igra prijestola”, poznata po setovima na atraktivnim lokacijama širom planete, vjerovatno je najslikovitiji primjer.
I ovdje, dakle, nastaje fizički problem u nemogućnosti jednog režisera da se klonira i bude u isto vrijeme na dva različita mjesta.
Ovaj problem nije rezervisan samo za serije, već i za filmska ostvarenja velikih razmjera. Zbog dugog snimanja i budžetskih ograničenja, nerijetko se formiraju druge jedinice (second unit), koje snimaju manje važne scene na sporednim lokacijama paralelno dok glavni režiser radi na prioritetnom setu.
Druge jedinice imaju svoje režisere, koji rade po instrukcijama prvog čovjeka projekta, a često su to ljudi koji već imaju neke zadatke na projektu, bilo da su koordinatori kaskadera, producenti ili čak glumci. Tako je producent Frenk Maršal (Frank Marshall) vodio drugu jedinicu na trećem dijelu Spilbergovog (Steven Spielberg) “Indijane Džounsa” (“Indiana Jones and the Last Crusade”), dok je Endi Serkis (Andy Serkis) istovremeno bio i Golum i produžena ruka Pitera Džeksona (Peter Jackson) tokom snimanja “Hobita” (“The Hobbit”).
Ovaj sistem je još češći u slučaju serija, gdje je još razvijeniji i manje centralizovan. Tako je “Igra prijestola” postala poznata i po tome što je imala tri međusobno ravnopravne jedinice, koje su istovremeno snimale na tri lokacije, pod vođstvom tri režisera istog ranga. Po završetku snimanja, oni su razmjenjivali materijale i oblikovali ih u epizode koje su im povjerene na finalnu režiju.
Ključni čovjek projekta je ipak neko drugi
Ova činjenica je vjerovatno i najvažnija, jer su prema njoj slagana i sva ostala pravila u radu režisera serija.
U svijetu američkih kablovskih mreža i striming servisa, prvu i posljednju riječ imaju producenti. Oni su ti koji osmišljavaju koncept serije i u čije kalupe svoje umijeće dodaju i režiseri, i scenaristi i glumci. Čak se odomaćio i termin “šouraner” za ljude koji su specijalizovani izvršni producenti serija, i čiji su honorari danas ravni primanjima najvećih glumačkih zvijezda.
Samim time je i autorski pečat režisera osjetno manje bitan za ishod serije, jer je i pitanje kako će ona u finalu izgledati u rukama šouranera. Iz tog razloga se stari holivudski lisci ovakvim projektima priključuju u novim ulogama.
Iako su se dešavali slučajevi poput Soderbergovog (Steven Soderbergh), koji je režirao dvije čitave sezone serije “Hirurg” (“The Knick”), uglavnom se filmska A lista priključuje na drugačiji način. Najčešći format jeste upravo preuzimanje pozicije šouranera ili jednog od producenata, uz šta se često spaja režiranje pilot epizode, upravo zbog ranije pomenutog trasiranja rediteljskog pravca.
Takve poteze smo, primjera radi, vidjeli od Finčera (David Fincher) sa “Kućom od karata” (“House of Cards”) ili Skorsezija (Martin Scorsese) sa “Carstvom poroka” (“Boardwalk Empire”) i “Vinilom” (“Vinyl”). Čak je i Soderberg, na kraju krajeva, odradio te dvije sezone i tu završio svoju seriju.
Izuzetaka od pomenutih pravila svakako da ima, ali ovdje govorimo o šablonima ponašanja. Ovako specifična klima u svijetu serija je, opet, pogodovala nekim režiserima, koji su postali specijalisti za TV formate, a njima i njihovom ipak suviše potcijenjenom radu posvetićemo neki od narednih članaka.
Naslovna fotografija: HBO
