“Priča sa zapadne strane” (“West Side Story”) je jedan od najpoznatijih mjuzikla svih vremena, čija radnja predstavlja slobodnu obradu znamenite Šekspirove (William Shakespeare) tragedije “Romeo i Julija”, a smještena je u (tada) savremeni Njujork, odnosno Upper West Side na Menhetnu, koji je 1950-ih bio etnički i rasno miješana radnička četvrt. Mjuzikl je premijerno izveden 1957. godine na Brodveju.
Karakterišu ga sjajne melodije i privlačan ritam, ali u njegovoj suštini se nalazi mračna priča o jednom intervalu.
Kompozitor Leonard Bernštajn (Leonard Bernstein), koji je komponovao muziku za ovaj mjuzikl, gradio je priču oko jednog od najneugonijih muzičkih intervala, tritonusa ili “đavoljeg intervala”. Ali, zašto bi to jedan kompozitor uradio?
Hajde prvo da razjasnimo:
Šta je to đavolji interval?
U suštini, tritonus je naziv muzičkog intervala između čija dva tona je razmak od tri stepena. Može biti povećana kvarta ili smanjena kvinta. U zapadnoj muzici se smatra izrazito disonantnim, pa se zbog svog uznemirujućeg zvuka često koristi u filmskoj muzici ili za sirene vozila sa stalnim smjenjivanjem dva tona.
Zašto se naziva baš “đavoljim intervalom”?
Renesansna muzika se komponovala u čast bogu, zbog čega je morala biti lepršava i lijepa.
No, sporni C-Fis ili tritonus koji koji obuhvata tri stepena u skali, smatrao se toliko neugodnim, da je dobio naziv “diabolus in musica” – đavo u muzici. Renesansnim kompozitorima bio je zabranjen i ozbiljno se kažnjavao. No, sa vremenom su upravo te karakteristike postajale popularne u muzici i to posredstvom rokenrola, pa je tako i tritonus bio često prisutan kod gitarista poput Džimi Hendriksa (Jimi Hendrix), Džimi Pejdža (Jimmy Page), ali i grupe Deep Purple.
Gdje tačno u mjuziklu “Priča sa zapadne strane”, možemo čuti “đavolji interval”?
Možda je lakše reći gdje se ne nalazi. No, najuočljivija upotreba tritonusa je u pjesmi “Maria”, na 0.32 se čuje “skok” tipičan za tritonus.
Zašto je Bernštajn koristio tritonus?
On je koristio ovaj interval kao centralnu ideju, kao vezivno tkivo koje integriše mjuzikl u jednu cjelinu. Vrijedno je napomenuti da je Bernštajn sa “Pričom sa zapadne strane” zapravo napravio revoluciju kada je u pitanju kreiranje muzike za mjuzikl, praveći koncept blizak onom za operu, sa likovima koji imaju vlastite motive, te muzičkom naracijom koja prožima cijeli mjuzikl.
Pri tome, tritonus čini osnov romantičnih pjesama, pjesama koje oličavaju konflikt, kao i tema koje se međusobno prepliću.
Dirigent Marin Alsop je odlično pojasnio suštinu tritonusa, rekavši da je u pitanju “interval koji traži razrješenje i odlučnost da nešto napravite sa njim, u nedostatku čega on samo čini da se osjećate neprijatno”.
Dakle, u teorijskom smislu naš interval ima dvije svrhe:
- stvara disonancu
- kada se razriješi, dovodi do jednog od najprijatnijih harmonijskih razrješenja tona.
Zašto je to suštinski imalo smisla?
S obzirom na priču mjuzikla koja je izuzetno dinamična, kompozitor je vrlo vješto koristio tritonus: u različitim situacijama odlučuje da li će doprinijeti njegovom razrješenju ili ga ostaviti nerazrješenim. Ostavljanje nerazrješenih tritonusa nagovještava nasilje i opasnost iza ugla, a razrješenje nagovještava optimizam i pozitivan ishod.
No, čak i u najoptimističnijim i najromantičnijim trenucima, Bernštajn njeguje prisutnost tritonusa kao zlokoban podsjetnik na mračne stvari koje tek sleduju.
Na kraju mjuzikla, poslije Tonijeve smrti, dva tritonska intervala su jedan do drugog. Naizmjenično se smjenjuju. Ponovo bez razrješenja. Takva situacija nagovještava nepotpunost radnje: nerazriješeni interval, željan da dostigne svoje harmonijsko razješenje, koje nikada ne dobija.
Tritonus je bio Bernštajnovo oruđe za postizanje izvanrednih rezultata, na koje se jednostavno ne ostaje ravnodušan.
Naslovna fotografija: playbill.com
