Robert Raušenberg i Džasper Džouns
Krajem 1950-ih Robert Raušenberg (Robert Rauschenberg) i Džasper Džouns (Jasper Johns) postali su ljubavnici i saradnici, kreirajući radove koji se kreću od apstraktnog ekspresionizma do pop-arta, premošćujući jaz između Poloka (Jackson Pollock) i Vorhola (Andy Warhol). Tokom 6 godina koliko su bili zajedno, gotovo sve što su proizveli bilo je remek-djelo – od Raušenbergovih kombinovanih slika do Džounsovih zastava, ovi radovi imaju trajnu umjetničku vrijednost. A u to vrijeme, bili su svojevrstan oblik najave za ono što savremenu umjetnost tek čeka.
Raušenberg je uticao na to da Džounsovi radovi nađu put do poznatog prodavača umjetnina Leo Kasteli (Leo Castelli). Naime, Kasteli je trebalo da dođe u posjetu Raušenbergu kako bi se dogovorili u vezi sa radovima koji će biti dio izložbe koju je organizovao, no na putu se izgubio i dolutao pravo u stan koji se nalazio odmah ispod, a pripadao je – Džounsu. Tu je otkrio izobilje originalnih i odvažnih slika koje nikada prije nisu bile izložene, a koje su ga očarale nekim potpuno novim vizuelnim jezikom kojim su popularni američki simboli pretvarani u subverzivne apstrakcije. Kasteli je odlučio da će upriličiti izložbu na kojoj če učestvovati oba umjetnika, te tim postupkom učinio Džounsa jednim od najuspješnijih američkih umjetnika. Njih dvojica su svojim radovima proglasili kraj apstraktnog ekspresionizma, sa svojim mačko, individualističkim konotacijama.
Za razliku od njihove umjetničke saradnje, njihova veza nije bila toliko dostupna javnosti.
„Afektivni aspekt našeg odnosa vrlo brzo bi postao predmet grubog ogovaranja i prišivanja loših epiteta. To je bilo nešto novo za svijet umjetnosti: da su sva aktuelno najpoznatija i najuspješnija umjetnika, osim saradnjom, povezana i afektivnošću. Svijet umjetnosti nije bio za to spreman“, prisjetio se Raušenberg.
No, do 1961. godine, njihova veza koja je tako snažno uticala na razvoj stila svakog od njih, pa u konačnici – i njihovog zajedničkog stila, bila je razorena nepomirljivim sukobima. Raskid je bio toliko intenzivan, da su obojica napustili Njujork, radikalno promijenili vizuelni stil, te odlučili da se ne čuju i ne vide više od jedne decenije.
Marina Abramović i Ulaj
Dvoje međunarodno priznatih performera, Marina Abramović i Ulaj (Ulay), slučajno su se upoznali 1976. godine, što je vrlo brzo rezultiralo umjetničkom saradnjom koja je u fokusu imala njihovu romantičnu vezu. Odlučili su da formiraju kolektivno biće nazvano „Drugi“ i govorili su o sebi kao o nerazdvojnim dijelovima „dvoglavog tijela“.
Kada su Marina i Ulaj počeli svoju saradnju, glavni koncepti koje su istraživali bili su ego i umjetnički identitet. Oni su stvorili „odnosne radove“ koje karakteriše stalni pokret, promjena, proces i „vitalnost vitalnosti“. Tako su otpočeli deceniju uspješnog saradničkog rada, u kojem su testirali su fizičke granice tijela i istraživali muške i ženske principe, psihičku energiju i transcendentalnu meditaciju.
Od mnogih „komada“ koje su izvodili, jedan od istaknutijih je „Udisanje/izdisanje“ (Breathing In/Breathing Out ). U okviru ovog performansa, umjetnici su se povezali ustima, te tako disali dok nisu iskoristili sav raspoloživi kiseonik. Nakon 17 minuta, oboje su se onesvijestili, jer su im pluća bila ispunjena ugljen dioksidom. Suština ovog performansa je bila da istraži ideju sposobnosti pojedinca da apsorbuje život druge osobe, razmjenu i uništavanje.
No, 1988. godine, ovaj intenzivni odnos je ipak okončan. Marina i Ulaj su odlučili da od raskida naprave duhovno putovanje, kojim će okončati svoj odnos. Hodali su po Kineskom zidu, u komadu „Ljubavnici“ (Lovers), počevši od dva suprotna kraja i sastajanjem u sredini nakon tri mjeseca neumornog hoda.
Marina Abramović je 2010. godine na svojoj retrospektivnoj izložbi u MoMA muzeju savremene umjetnosti, izvela poznati performans „Umjetnik je prisutan“ (The Artist Is Present), u kojem je podijelila period tišine sa svakim strancem koji bi sjeo prekoputa nje. Kada je prekoputa sjeo Ulaj i kada su se pogledali u oči po prvi put nakon 22 godine, Marina nije mogla zadržati suze.
