Nastavljamo našu priču o nepoznatim junacima iza kamere – majstorima specijalnih efekata, koji su pomogli da misteriozna stvorenja, strašna čudovišta i čarobni svijetovi postanu stvarni, u mraku bioskopa i na ekranima televizora. Slijedi priča o ljudima zaslužnim za dva klasika 60-ih.
Zamka za roditelje (1961.)
Popularna knjiga koju je 60-ih otkrio Bil Dover, predlažući Dizni studiju da kupi prava, adaptirana je prvi put ‘61. pod režiserskom palicom Dejvida Svifta (David Swift). U pitanju je romantična komedija o sestrama bliznakinjama, koje odluče ponovo spojiti otuđene roditelje. Ovo je prva, u nizu mnogih, adaptacija romana, a sistem po kom su snimili famozne scene gdje se bliznakinje pojavljuju zajedno, metod je korišten godinama kasnije.
Petro Vlahos, inženjer grčkog porijekla odgovoran je za specijalne efekte u ovom filmu, a njegova karijera kasnije je bila toliko uspješna da je radio na slavnoj Meri Popins (Mary Poppins) za koju je dobio jednog od mnogobrojnih Oskara.
U “Zamci za roditelje”, korištena je tzv. “split screen” tehnologija, da bi se glumica Hejli Mils (Hayley Mills) dvaput smjestila u istu scenu. To znači da je kamera postavljena na fiksirano mjesto nakon čega je snimljena scena sa glumicom na jednoj strani, a potom scena kada je pored. Zatim se pola od svakog frejma stavljalo na novi negativ i time dobijao efekat dvije identične glumice, za koju je pogodno potrošen jedan honorar. Tehnika je toliko popularna i održiva da je Finčer (David Fincher) koristio istu metodu u “Socijalnoj mreži” (The Social Network), kada je snimao Kamerona i Tajlera Vinklvosa. Glumce Armija Hamera (Armie Hamer) i Džoša Pensa (Josh Pence) snimio je zajedno, a kasnije samo nanio sloj Hamerovog lica na Pensovo tijelo.
Odiseja u svemiru (1968.)
Na preporuku Artura Klarka (Arthur Clarck), Kjubrik je angažovao savjetnike za svemirske letjelice Frederika Ordveja (Frederick Ordway) i Harija Langa (Harry Lange), koji su pomogli izvođačima radova u avionskoj industriji i NASA-i u razvoju naprednih koncepata svemirskih vozila. Ordvej je uspio uvjeriti desetine avionskih giganata kao što su IBM, Honeywell, Boeing, General Dynamics, Grumman, Bell Telephone i General Electric da učestvuju u produkciji 2001.
Mnoge kompanije besplatno su dostavile ogromne količine dokumentacije i prototipa hardvera u zamjenu za tzv. “product placement” u dovršenom filmu. Vjerovali su da će film poslužiti kao oglas za svemirsku tehnologiju i bili su i više nego spremni pomoći Kjubriku i ekipi.
Lang je bio odgovoran za dizajn većeg dijela hardvera viđenog u filmu. I danas većina publike i kritičara smatra da su rekviziti i svemirski brodovi iz 2001. godine uvjerljiviji od onih u mnogim novijim filmovima. Dok su ranije SF filmovi imali za cilj ujedno i „futuristički“ izgled, dizajn 2001. trebalo je da bude tehnički vjerodostojniji.
Dizajner produkcije Entoni Masters (Anthony Masters) bio je odgovoran za pretvaranje dizajna Herija Langa u stvarnost. Više od stotinu modelara pomagalo je njemu i ostalim članovima umjetničke ekipe u tom zadatku. Kjubrikov neumoljivi perfekcionizam bio je vidljiv kada je u pitanju dizajniranje misterioznog vanzemaljskog monolita. Izvorno zamišljen kao tetraedar, nijedan od modela nije bio dovoljno impresivan.
Kjubrik je naručio od britanske kompanije da proizvede trotonski blok prozirni lucit, koji takođe nije imao potreban vizualni uticaj. Konačno, korištena je crna ploča izrađena od drveta i brušena grafitom za potpuno glatku površinu. Najimpresivniji dio filma je onaj u unutrašnjosti svemirskog broda Discovery.
Da bi se prikazala bestežnost svemira, pretinac brodske posade bio je zamišljen kao centrifuga koja bi simulirala gravitaciju kroz centripetalnu silu generisanu njegovom rotacijom. Trideset tona rotirajuću garnituru “točka” sagradio je Vickers-Armstrong Engineering Group, britanska avionska firma po cijeni od 750 000 dolara. Set je bio promjera 38 i širine 10 stopa. Armatura se okretala maksimalnom brzinom od tri milje na sat, a stolovi i stolice su bili pričvršćeni za površinu. Glumci su mogli stajati na dnu i hodati u mjestu, dok se sve vrtilo oko njih.
Tim specijalnih efekata iz 2001. godine nadgledao je Kjubrik, a u njega su bili uključeni Kon Pederson (Con Pederson), Voli Vivers (Wally Veevers) i Daglas Trambel (Douglas Trumbull), koji su nastavili stvarati efekte za druge SF filmove poput “Bliskih susreta treće vrste” i “Blade Runner”-a.
Preistorijske scene Afrike zapravo su snimane u studiju Borehamwood, a fotografija je projektovana na ekran iza glumaca dimenzija 40 do 90 stopa, kako bi stvorila iluziju scene na otvorenom. Prednja projekcija takođe je korištena za neke scene iz svemira.
Zvjezdana vrata ili Monolit viđena u posljednjem segmentu filma, gdje snop vijugavih svjetlosnih boja leprša oko zadivljene publike, stvorena je pomoću mašine “Slit Scan” (izum Daglasa Trambela). Dodatni efekti urađeni su primjenom filtera u različitim bojama na snimke iz pejzaža i snimanjem interaktivnih hemikalija.
Naslovna fotografija: Promo/ Metro-Goldwyn-Mayer
