Norveški slikar, Edvard Munk (Edvard Munch), naslikao je jedno od najvećih djela svjetske umjetnosti, slavnu sliku “Vrisak”. Ipak, ispod ulja i tempere, krio se jedan stvarni vrisak.
Mnogo se pisalo o njegovom životu, strahovima, bolestima, porocima, ali ipak, mnogo više je sam govorio kroz svoja djela, koja i danas privlače pažnju širom planete, kroz brojne uticaje na svijet slikarstva, književnosti i moderne pop kulture.
Njegova porodica doživjela je veliku tragediju, zbog čega je smatrao da je uklet. Sestra Sofija, za koju je bio posebno vezan, umrla je od tuberkuloze, kao i njegova majka; brat je preminuo zbog usljed upale pluća, a druga sestra provela je većinu svog života u mentalnoj ustanovi – nedaleko od stvarne lokacije na kojoj je nastao čuveni “Vrisak”. Bio je često izolovan i usamljen kao dijete.
Rastao je u siromaštvu, okružen bijedom i društvenim problemima. Izrastao je u večito nespokojnog pesimistu, plašila ga je samoća ljudskog bića, podjednako u gužvi kao i pred uznemirujućom veličinom prirode. Živio je pod stalno potisnutim osećanjem panike i straha od bolesti i smrti.
Njegov umjetnički stil, u osnovi pod uticajem secesije i impresionizma, u dubini bio je inspirisan “ludilom” i paranojom – tvrdio je da slika ne ono što vidi, nego ono što je vidio.
„Šetao sam sa dva prijatelja kad je sunce krenulo da zalazi; odjednom, nebo je postalo crveno kao krv. Stao sam i naslonio sam se na ogradu, osjećajući se neopisivo umorno. Jezičci vatre i krvi protezali su se preko plavičasto-crnog fjorda. Moji prijatelji su nastavili da hodaju, dok sam ja zaostao za njima, drhteći od straha. Tada sam čuo ogroman, beskonačan vrisak prirode”, rekao je sam Munk o nastanku svog najpoznatijeg djela, prvobitno naslovljenog kao Der Schrei der Nator (Vrisak prirode).
Ovo remek-djelo danas se smatra, poslije Leonardove Mona Lize, najpoznatijom slikom na svetu. Ili da budemo precizniji, radi se o jednoj od četiri verzije “Vriska” koliko ih je za života naslikao Munk. Najranija je verzija iz 1893. godine koja se nalazi u Nacionalnoj galeriji u Oslu. U Munkovom muzeju nalazi se još jedna slikana verzija iz 1910. godine kao i reprodukcija u pastelu iz 1893.
Munkov “Vrisak”, pored toga što je bio inspiracija ekspresionistima, bio je i okidač za slike Fransisa Bejkona na kojima su predstavljene vrišteće pape, kao i za Vorholovu seriju printova “Vriska” u jarkim bojama. Koliko je snažna poruka ove slike govori činjenica da je ona postala mnogo poznatija od svog autora, prije svega kroz upotrebu njenog motiva u pop kulturi, kao na primjer u horor serijalu “Vrisak”, gdje glavni negativac nosi masku inspirisanu Munkovom slikom.
Teme kojima se bavio bile su duboko lične, ali su postigle univerzalnu širinu kojom je uspio da predstavi cijele procese ljudske psihe. Slike “Bolesno dijete” i “Smrt u bolničkoj sobi”, inspirisane smrću Sofije, prikazuju dijete koje umire, dok je druga fokusirana na individualnu tugu onih koje je pokojnik ostavio.
Većina njegovih djela imala je više varijanti koje je prodavao, a svaku varijaciju pratilo je njegovo psihičko stanje.
Imao je nervni slom, paralizu jedne strane tijela, čuo je glasove u glavi i bolovao od alkoholizma. Nakon odlaska u sanatorijum vratio se stabilniji, međutim, njegovi radovi dobili su drugačiji pečat, postali su pitomiji i izgubili su intenzitet.
Naslovna fotografija: Promo/Google Art Project
