Treš, treš, treš! Nigdje ga nije bilo kao u osamdesetim, a svi mi koji smo zauvijek fascinirani nepresušnim rijekama krvi – imali smo najviše materijala da završimo okupani krvlju (kao Keri Vajt npr.) nakon što posvjedočimo stilizovanim ubistvima.
A od ubice ni traga ni glasa, samo crne rukavice ili oružje kojim je počinjeno. Ali je zato ekran uvijek bio ispunjen golotinjom i ženskim vrištanjem.
Ovo je Đalo (Giallo) film kakvim su ga napravili Mario Bavo, Dario Arđento, Lućio Fulći Pupi Avati i drugi majstori trilera na italijanski način. Vizuelno su definisali žanr, stilizovali ga, i kao režiseri koristili se nesvjesnim skoro koliko i Dejvid Linč (David Lynch) ili Brajan De palma (Brian De Palma)
Početak žanra, vodi nas u jeftine romane sa kioska čije su naslovne strane bile napravljene od jeftine mješavine papira žute boje (otuda giallo – žuto). Ekranizacije istih su počele već 40-ih godina, a tad je žanr vukao inspiraciju iz krimi motiva režisera poput Alferda Hičkoka ili američkih klasičnih noir krimića.
Kasnije, 60-ih i 70-ih režiseri poput Lućija Fulćija (Lucio Fulci) i Daria Arđenta donose novitet. Razgolićuju glumice, uvode naglašene horor elemente i žanr dobija novu dimenziju. Ipak nije u pitanju samo puko golo tijelo ili brutalnije nasilje, ovi filmovi imaju čudnu vrstu samosvijesti koja ne dozvoljava trivijalizaciju ili otpisivanje.
Kada to ukombinujemo sa saundtrekom koji je uvijek pun pogodak, scenografijom, arhitekturom i bojama i neprevaziđenom upotrebom zvuka – dobijamo visoko stilizovano i jedinstveno jezive krimiće koji svejsno šetaju na granici erotike i horora.
Ovo je naš izbor 10 najkvalitetnijih ili bar najzanimljivijih đalo filmova!
„La ragazza che sapeva troppo“/” The Girl Who Knew Too Much”- Mario Bava (1963.)
Zvanično prvi Đalo (giallo) triler u u kojem je velemajstor Bava postavio sve ključne motive žanra. Djevojka slučajno postaje svjedok zločina a potom i „detektiv” zahvaljući poznavanju krimića, misteriozni ubica u kožnom mantilu, sa rukavicama i šeširom, neočekivan preokret na kraju, bizaran humor i vizuelno igranje sa svjetlom i sijenkama, uz dramatičnu muzičku podlogu.
Vrhunski spoj Hičkoka, pulp krimića i italijanskog senzibiliteta u Bavinim majstorskim rukama je od otpadaka napravio potpuno novu umjetnost. Dijelom misterija, dijelom horor, dijelom komedija, dijelom romansa, “Djevojka koja je previše znala” kao cjelina je remek-djelo.
“Una lucertola con la pelle di donna”/„Lizard in a Woman’s Skin”- Lućio Fulći (1971)
Genijalni režiser Lućio Fulći udahnuo je novu krv u Đalo filmove svojom fantazmagoričnom vizijom „ Lizard in a Woman’s Skin“, u kojoj kroz klasno/ideološki antagonizam dvije žene u susjedstvu varira žanrovski motiv o misterioznom ubistvu.
Ipak pravi užas dolazi iz stava da hedonizam hipi ljevice može pokvariti apsolutno svakoga, uključujući i bogatu nasljednicu stare aristokratske porodice.
I ne brinite, jezive scene mučenja životinja nisu snimane sa stvarnim životinjama već sa lutkama koje je stvorio Karlo Rambaldi ( Carlo Rambald), koji će kasnije stvoriti lutku ET-a za Stivena Spilberga (Stevena Spielberga)!
“L'uccello dalle piume di cristallo”/The Bird with the Crystal Plumage” – Dario Arđento (1970.)
Prvi film Darija Arđenta, jednog od velikana žanra, govori o američkom piscu koji svjedoči ubistvu. Film zamalo nije snimljen, jer se nije svidio jednom od glavnih producenata. Glavna glumica morala je ubijediti producenta da ostavi Arđenta na projektu, a na sreću svih obožavalaca žanra, danas imamo ovaj solidni krimić za koji je muziku radio veliki Enio Morikone (Ennio Morricone).
„La corta notte delle bambole di vetro“/ “The Short Night of the Glass Dolls“/- Aldo Lado (1971.)
Iako je „Short Night of the Glass Dolls“ jedan od najboljih đalo filmova 70-ih, snimljen je kao debi film režisera Alda Lada 1971. godine. U njemu se sreću genijalna muzika maestra Enia Morikonea, muza Ingmara Bergmana glumica Ingrid Tulin kao pokvarena žena i Barbara Bah kao lijepa nevina djevojka, uz triler zaplet koji saznajemo iz sjećanja na mrtvog čovjeka koji u stvari nije mrtav.
Nikad nećete zaboraviti ovaj đalo klasik jer se bavi jednim od najstrašnijih strahova čovjeka: biti smatran mrtvim dok ste još živi i budni. Brutalna završnica, koja je čist omaž „Rozmarinoj Bebi“ režisera Romana Polanskog, pokazuje da Aldo nije filmadžija koji izdaje svoju publiku jeftinim srećnim krajevima!
“I corpi presentano tracce di violenza carnale/ “Torso” – Serđo Martino (1973)
Psihoseksualni serijski ubica, vreba mlade studentkinje, davi ih i siječe udove. Nakon što jedna bogata studentica, ujedno i svjedok prethodnog ubistva, postane nova žrtva, jasno nam zašto je ovo jedan od najboljih filmova iz žanra. Serđo Martino savršeno je sklopio različite uticaje koji sežu iz domena krimića, erotskih trilera i puke zabave.
