Skoro da je postalo kliše, porediti moderne filmove sa grčkim mitovima, iako je to vrlo prikladno poređenje kada je umjetnost u pitanju.
Ne samo da kinematografske priče odgovaraju drevnim postavkama, često se zna desiti da su likovi inspirisani sa njima, ako nisu direktni idejni potomci junaka mitova. Shodno tradiciji, ove priče se iznova obrađuju i bilježe kulturološko iskustvo vremena u kom živimo.
Film je posebno jedinstven kada prilagođava mitove, budući da su adaptacije čest odabir profesionalaca. Kao što znamo, postoje četiri verzije “A Star is Born”, dvadesetšest filmova o Džejmsu Bondu i nebrojene reinkarnacije grofa Drakule.
Prosto rečeno, očekujemo da nova lica oživljavaju stare likove. To znači da na nekom nivou mi prihvatamo arhetipske uloge i priče koje se konstantno preoblikuju za novu publiku.
Za razliku od nekdašnjih pripovjedanja pored logorske vatre, danas se okupljamo u mračnim kino dvoranama i ponovo uz svjetlost projektora, gledamo priče o ljubavi, smrti, nadi i gubitku. Na kraju krajeva, riječ mit je izvorno značila “priča”, tako da je neraskidivo povezana sa medijumom filma.
Gledajući ovu šaroliku ponudu filmova koji posuđuju iz grčke mitologije i klasičnih priča, jasno je da filmovi kao i priče iz kojih su nastale, imaju način da stare strukture oplemene novim licima te zapletima i estetikom. Oni su raznoliki i nezamjenjivi, oživljeni maštom i novim formatima koji sugerišu različit način gledanja svijeta oko nas i gledanja priča koje su oblikovale prošlost i budućnost. A takva djela obasjavaju bezvremensko pripovjedanje, besmrtnost kakvu je moguće pronaći samo u filmu.
Iako postoji mnogo očiglednih adaptacija mitova poput “Clash of the Titans” ili “Jason and the Argonauts”, mi smo se u ovoj listi bazirali na 10 filmova koji više služe kao aluzije na mitove i čija se priča dešava u savremenom okruženju.
01. “The Lighthouse” (2019)
Uz svoju sanjivu crno bijelu fotografiju, zvučni pejzaž koji proganja publiku i kraj koji u sjenu baca i finale “Eraserheada” psihološki horor “The Lighthouse” režisera Roberta Egersa (Robert Eggers), naišao je na univerzalnu pohvalu kada je izašao.
Atmosferičan i nadrealan prikaz iz dubina njemačkog mora i grčke mitologije. Egersov film priča priču o dva čuvara svjetionika koji se nalaze na napuštenom ostrvu. Tomas Hauard kojeg tumači Robert Patison (Robert Pattison) i Tomas Vejk kojeg igra Viljem Defo (William Defoe) postaju robovi bizarne borbe za moć. Hauard se osjeća kao da je njegov trud uzaludan i kao da se od njega taje ključne informacije. Zlosutni falični svjetionik je predstava njihove muke i stalno je u periferiji na filmu. Sija oštrom svjetlošću dok se dva muškarca upuštaju u nadmetanje.
Defoov lik sliči profetskom bogu mora – Proteja– čija je moć preobraženja ustoličena u Vejkovoj promjenjivoj pozadinskoj priči, koja uznapreduje u manipulacije što Hauarda dovede do ivice ludila – on čak zamišlja Vejka kao morsko stvorenje sa pipcima. Egers pravi maestralan trenutak saspensa i klimaksa kada se dvije stvarnosti sudare. Hauard se popne na vrh svjetionika u sobu sa lampom i pruža ruku prema misterioznim izvoru svjetlosti. Nakon kratkoj spoja stvarnosti, film nas odvodi na Hauardovu prometejsku sudbinu (titan koji je ukrao vatru od bogova), njegovo tijelo pomalja se iz guste magle, otkrivajući nagost i rasporen stomak – i dalje je živ, a galebovi kljucaju utrobu.
Zahvaljujući Džerinu Bleškiju (Jarin Blaschke) i njegovoj cro bijeloj fotografiji i aspektu slike u 1:19:1 omjeru, dobijamo klaustrofobičan, staromodan seting koji muti granice između života i sna. Ovi estetski izbori, takođe su eho uticaja koji je Egers pokupio poput radova slikara Albreht Direr (Albrecht Durer) i Saše Šnajdera (Sacha Schneider), kao primjer umjetnika čiji se rad oslanja na mitske predloške.
Film je prožet i psihoanalizom dvadesetog vijeka, a figure poput Karla Junga (Carl Jung), su koristili mitove i arhetipe kako bi našli put kroz dubinu ljudske psihe poput autora ovog filma.
02. “Warriors” (1979)
Kultni klasik Voltera Hila (Walter Hill), “The Warriors” nezaboravan je zbog svog teatralnog i dinamičnog prikaza ulične kulture bandi, gdje vođe ovih skupina, iako zastrašujući likovi, ovlaš podsjećaju na zlikovce iz Scooby-doo-a (zombi igrači bjezbola i nasilni pantomimičari). To sve je pozadina u Njujorku Endrua Lazla, koji podsjeća na neonskog boga podzemlja – Hada.
“The Warriors” je zapravo labavo baziran na stargrčkom tekstu – “Anabasis” koji je napisao Ksenofont. Naslovna riječ u stvari asocira na “uspon” – (ascent) i “otisnuće” – svojevrsni masovni pokret na urbano putovanje koje Voriorsi moraju napraviti iz Bruklina do svog doma u Kouni otoku (Coney Island). Nakon što im smjeste ubistvo Sajrusa voljenog vođe jedne od uličnih bandi, članovi skupine Voriorsi moraju preživjeti noć, ako žele da se vrate kući. Ali, kao u modernoj Odiseji, njihovo putovanje je opasno i puno prepreka, dok se sprema lov na njihove glave.
U originalnom tekstu, Sajrus je perzijski princ i general, čije ubistvo preduhitri ratne pokušaje grčkih u njegovoj službi. U filmu, Sajrus je ponovo rođen kao poštovani vođa bande sa ambicijom da ujedini različite bande Njujorka, kako bi organizovao rat protiv policije zbog njihove nepotrebne brutalnosti.
Finale se i u grčkom tekstu i u filmu dese pored mora – u Anabasisu, marširajuća vojska stiže do Crnog mora kod Trabzona, gdje “Ratnici” stižu na obalu Kouni Ajlanda. U nasljedstvu ove klasične strukture, Hilov film (kao i istoimena knjiga Sola Jurika iz ‘65.) stvaraju bezvremensku priču o ljudima u ratu (bukvalno ratnika) i o njihovim preprekama, i vanjskim i unutrašnjim.
