Ljubitelji filmova vole dobar zaplet i jasnu scenarističku konstrukciju, koja vodi film od početka do kraja, ali kada priča iznenada skrene oštro ulijevo i izvuče tepih ispod publike, oni polude i možete čuti tišinu koja zavlada bioskopom.
Režiser Najt Šajmalan (Night Shyamalan) još od “Šestog čula” pravi karijeru filmovima koji imaju obavezan preokret radnje, do te mjere da kad god izađe njegov novi film, svi iz publike čekaju da se on dogodi, iako je, ruku na srce, većina njih bila nepotrebna i loše izvedena.
Ipak, tzv. “plot twist” ili preokret u zapletu, može biti očaravajuće iskustvo na velikom ekranu, ako je učinjeno kako treba, s pravom mjerom i u pravom trenutku, kao recimo u remek-djelu modernog horora “The Others”, čiji plot tvist u finalu, podiže ovo ostvarenje na potpuno novi nivo bioskopskog iskustva.
Ako se radi o neskladnom preokretu koji nema nikakvog smisla, kao kod mnogih Šajmalanovih filmova, onda to može pokvariti film. Isto vrijedi i ako zaokret izbriše događaje iz filma na silu, što stvarni čin gledanja može učiniti gubljenjem vremena i vrijeđanje zdravog razuma publike u smislu: “nije ono što ste gledali, već ono što mi tvrdimo da ste gledali”( šifra “GOT”).
Ipak, ako preokret ima smisla i popunjava sve praznine, koje vam nisu imale smisla dok ste gledali film i uklapa nejasne dijelove radnje u funkcionalan bioskopski komad, onda to može rezultirati odličnim filmom.
Ovo je naš izbor deset najboljih preokreta radnje u modernoj kinematografiji, koji su osim šoka kod publike, svoje filmove zauvjek učinili nezaboravim momentima u istoriji sedme umjetnosti.
10. “Saw”
Brojni nastavci, koji su uslijedili nakon prvog “Saw” filma, bili su bazirani na slešer elementima, pa se lako zaboravlja, da je originalni film bio relativno beskrvan i da je zapravo slijedio inteligentnu radnju sa puno preokreta.
Otvara se hladnom postavkom: dva se momka, Adam i Lorens, probude u prljavom kupatilu, okovani za zid, s mrtvim tijelom između sebe, i moraju shvatiti zašto su tamo i kako pobjeći. Kroz nelinearno pripovijedanje priča bolje upoznajemo ove likove i gledamo policijsku istragu psihotičnog ubice Jigsawa, koji je kidnaper koji je zatvorio dvije žrtve sa početka priće i počinjemo polako slagati dijelove monstruozne slagalice.
Na kraju filma postoje zapravo dva preokreta , od kojih ni jedan ne možemo vidjeti. Prvi i najnevjerovatniji jeste onaj, da je tijelo između Adama i Lorensa ustvari nije mrtvo. Tip ustane i okrene se, otkrivajući se da je serijski ubica koji ih je tamo zaključao.
Takođe se otkriva da je u uvodnim trenucima filma Adam izgubio ključ vlastite slobode kada je izvukao čep iz kade i on je nestao u odvodu. Kao i kod većine filmova sa tvist završetkom, i kod publike ostaje traumatičan osjećaj nemoćnog očaja dok Jigsaw gasi svjetla i zatvara vrata, ostavljajući Adama mrtvog.
09. “Matchstick Men” (2003)
“Matchstick Men”, jedan je od najpotcjenjenijih filmova oskarovca Ridlija Skota (Ridleyja Scott). Nije mu išlo dobro na kino-blagajnama, polako stiče status kultnog klasika, ali ima urnebesno mračan smisao za humor i sjajno izvođenje glumačkog tandema Nikolas Kejdž (Nicolas Cage) i Sem Rokvel (Sam Rockwell), koji igraju dva vrhunska prevaranta. To je ujedno i najveći film o prevarantima od slavnog klasika “The Sting”, samo je puno mračniji i depresivniji.
Čini se da se radnja dramski vrti oko Kejdžovog lika Reja i njegove otuđene kćerke Anđele, koja je slučajno postala dio njegovog života, dok on izvlači šibicarske šeme sa svojim partnerom Frenkom. Negdje polovinom filma Roj je onesviješten. Budi se u bolničkoj sobi, gdje mu policija kaže da su Frenk i Anđela pobjegli s mjesta događaja.
Ipak, kada uspijeva napustiti sobu, otkriva da je ustvari ležao u krevetu u brodskom kontejneru na vrhu garaže i da su policajci lažni. Ide u potragu za Anđelom, ali mu bivša djevojka i navodno njena majka, kaže da je pobacila dijete, pa Roj saznaje da u stvari nema kćerku.
Djevojčica koja je tvrdila da mu je kćerka, zapravo je bila samo prevaratkinja, koja je cijelo vrijeme bio u nekoj vezi sa Frenkom, koji je pravio prevaru u prevari, jer je Roj tip koji nema slabosti, osim emocija prema djevojčici.
To je ujedno, jedan od najboljih twist plotova u istoriji filma, jer komedija o krimi prevari postaje mračna drama o usamljenom čovjeku i promašenom roditelju.
08. “Planet of the Apes” (1968)
Iako je prošlo više od pola vijeka od premijere originalne “Planete Majmuna”, ovaj zaokret još uvijek stoji kao jedan od najšokantnijih zapleta svih vremena, iako su beskrajni nastavci u međuvremenu učinili otkriće na kraju originalnog filma, malo izlizanim.
Svi sada znamo preokret, ali to je samo zato što je bio toliko sjajan da je ušao u svijest popularne kulture.
Ljubitelji SF filmova davne 1968. godine bili su stvarno navučeni na tanki led. Proveli su čitavo vrijeme u bioskopu misleći da gledaju kako astronauti sleću na neku daleku vanzemaljsku planetu naseljenu inteligentnim majmunima, da bi na samom kraju – zahvaljujući napola uništenom Kipu slobode – otkrili da je to cijelo vrijeme zapravo košmarna buduća vizija Zemlje.
Šokantni preokret bio je jedan od rijetkih elemenata koji su producenti zadržali u odbijenom scenariju Roda Serlinga. Logično je da je kraj bila Serlingova ideja, jer je nadrealno, zapanjujuće, mučno otkriće da smo izgubili svoj vlastiti svijet i da je većina čovječanstva zbrisana, sasvim u duhu neke epizode Serlingove antologijske serije “Zona sumraka”.
Postoji beznađe oko tog finalnog prekoreta, koji je istovremeno i lijep i uznemirujući, ali je sigurno da je odradio posao, jer publika nikad nije zaboravila “Planetu majmuna”.
