03. “The Empire Strikes Back” (1980)
Ovaj preokret zapleta nema ni približno isti uticaj danas kao kada je film prvi put izašao. Sada širom planete svi znaju da je Dart Vejder otac Luka Skajvokera, posebno zahvaljujući čitavoj prikvel trilogiji, koja je bila posvećena utvrđivanju te činjenice, te šokantnoj sceni, koja je u proteklih četrdeset godina parodirana, proučavana i analizirana do besvjesti.
Ali davne 1980. godine, prije interneta, ljubitelji prvog dijela Star Warsa dolaze na sljedeći film, ne sluteći šta im se sprema. Dart Vejder je ultimativni negativac, koji uništava svijetove u sekundi i davi Silom podređene, dok je Luk naivni seoski mladić koji ostavlja iza sebe svoje skromno odrastanje i postaje heroj porobljene galaksije. O njegovom porijeklu nemamo puno podataka osim toga što je Obi-Van ispričao neku nejasnu priču o tome kako je Vejder ubio Lukovog oca i to je bilo to.
Kada Vejder tokom epskog obračuna izgovori čuvenu rečenu repliku “Luk, ja sam toj otac”, koliko je iznenađenje bilo iskreno govori činjenica da Džordž Lukas (George Lucas) nije ni rekao Marku Hamilu (Mark Hamill) za ovaj preokret dok nisu snimili scenu. Njegov “To nije moguće!” odgovor bio je više nego iskren, prenoseći reakciju samih gledalaca koji su sjedili u bioskopu, potpuno šokirani otkrićem.
Brojni scenaristi i režiseri od tada pokušavaju smisliti vlastiti obrt, koji je jednako šokantan i moćan poput otkrivanja da je Vejder pravi otac svom najvećem rivalu, a nijedan od njih nije uspio. Kada se uzme u obzir internet i sklonost fanova prema dijeljenju spojlera, vjerovatno nikada i neće.
Preokret “Empire Strikes Back” djeluje tako dobro jer dodaje novi sloj emocija spektakularnoj spejs operi. Imali smo sukob pobunjeničkog saveza koji pokušava zaustaviti zlo Galaktičko carstvo, ali to je bio rat viđen mnogo puta u SF filmovima. Porodična drama Skajvokera dodala je više ličnog i intimnijeg ugla u rutinski svemirski sukob, koji dobija obrise epske šekspirovske tragedije, naravno uz svjetlosne mačeve i Silu.
02. “Se7en” (1995)
U rukama manjeg talentovanog režisera, “Se7en” je mogao biti samo mračnija verzija “Smrtonosnog oružja” sa Bredom Pitom (Brad Pitt) koji glumi mladog bijelog policajca i Morganom Frimenom (Morgan Freeman) u roli ostarjelog crnog policajca koji je blizu penzije.
Ipak sa Dejvidom Finčerom (znate već čovjekom za šta…?) iza kamere i hemijom glumačkog para “Se7en” postaje ubitačni triler koji je mračan, uznemirujući, lijep i visoko uzdignut iznad ostalih filmova u ovom podžanru, koji je redefinisao svojim izlaskom.
Završava jednim od najvećih preokreta svih vremena, koji djeluje tako ubjedljivo zbog načina postavljanja zapleta. Film je dobio ime po broju ubistava koji ubica Džon Doe (John Doe) namjerava izvesti, a svako se temelji na jednom od sedam smrtnih grijehova iz Biblije, pa tako film provodimo brojeći ubistva.
Kad se genijalni Kevin Spejsi poprskan krvlju iznenada preda, mi smo stigli do samo pet žrtava i pitamo se šta se dešava sa ostala dva. On izvodi policajce usred ničega, navodno da im pokaže posljednja dva tijela, a događaju se dvije neočekivane stvari. Prvo dolazi dostavljač sa glavom Milsove supruge u kutiji, dok Džon govori da je bio zavidan na njihovoj vezi, a onda Mils iz bijesa ubija Džona
Trenutak je koji nas proganja i 25 godina kasnije, jer ne samo da je Džon poslednja, sedma žrtva, kažnjena zbog svog grijeha-zavisti, već je i Milsa natjerao da radi tačno ono što je želio igrajući se sa njim kao dobro naštimanim oružjem, punim osvetničkog gnjeva.
Sjajna stvar u vezi Finčerevog preokreta je u tome što gledaoca ostavlja u zapanjenoj tišini, dok film u par sekundi prevazilazi klasičnu policijsko-trilersku premisu zbog ovog trika, postavši zlokobni klasik za sva vremena. Ukratko, nakon Finčera, pozovi i Kevina Spejsija za nagli preokret!
01. Psycho (1960)
Otac modernog trilera Alfred Hičkok (Alfred Hitchcock ), uvijek se volio poigravati svojom publikom, tako da u klasiku “Psycho” ustvari ima nekoliko podzapleta unutar osnovne priče.
Prvi se dogodi otprilike na polovini filma, kada nevidljivi napadač brutalno ubije lik Merion Krejn, koju glumi Dženet Li (Janet Leigh). Na poslu gledamo njezinu vezu s dječkom i zavjeru oko pronevjere, te odlazak u bijekstvo otprilike prvih četrdeset pet minuta filma, a onda je iz vedra neba izbodena nožem do smrti pod tušem u jednoj od najčuvenijih scena u istoriji filma..
Odjednom shvatimo da ne gledamo film kakav smo mislili. Ovo nije film o romansi ili pljački, to je film o ubistvu. Nijedno holivudsko ostvarenje do tada, nije tako iznenada ubilo glavnog junaka, tako da je bio ne samo revolucionaran, već i uznemirujući u tom pogledu.
Ipak, ni to nije kraj iznenađnjima, jer nas Hičkok navodi da vjerujemo da je ljubomorna majka Normana Bejtsa ubila Merion i da je Norman prikriva, pa mislimo da nas čeka klasično otkriće ubice, dok drugi likovi istražuju ubistvo.
Ipak, umjesto hapšenja majke, dobijamo zaokret koji nas vodi mnogo dublje od toga, u mračne dubine ljudske psihe. Pošto dragi i ljubazni Norman u životnoj roli Entonija Perkinsa () u ormaru krije mumificirani leš svoje majke, uz povremeno oblačenje u njenu odjeću, kako bi dobio “upustva šta da radi”, sa neželjenim gostima u ovom usamljenom motelu.
To je zaista uznemirujući prekret svih preokreta, tačnije to je otac i majka svih velikih filmskih preokreta. “Plot tvist”, koji će zauvjek promjeniti lice sedme umjetnosti, biti imitiran stotinama puta, ali zaista dostignut, vrlo rijetko!
Naslovna fotografija:
